DIKAZ - Digitalna knjižnica Zadar

[r> POLVBED K49E P I S N I K. NIgdar toko bolizinivo Dotad nebbi Šarce moye kove pail i htecch na dvo ye Neg poSricchi ofta xivo iDi Poklifar piSam sklada kogia menni plac vzrocci Jami blida liScza moccf Z,ac me Svaka ric vbada • ^Ad od Zadra shŠah recchi k I od mavke ftarrolike VzbogiahSe cefi nike Da to menne necchie vtecchi« 'Akonikezallekobbi Misli moye ftafle pune Pioydoflt me z grozom vune GiaK da Šarce flnla probbi* Hvot miSe Smartno z grozi A Sarcemi zlo po vida kako dame zad, i Sprida Protifnicitiite množi. tflka Sumgna zlame vgia Na Sarcemi tmanapadde Pamet miSe mislukladde Da ta vgi menne gugia. )Rofih druga moxli znatti figovaSudva mladicchia kim takoua pulpi Sricchia TkolibiSsegiadna matti "»IgovalibiSseSeftra J LaStoviczom pritvorenna Giadnim placcem vkorenna klikovafle bratcza Petra. JArakovicch bifse Petar Margarica kogia plaka kako

xni adi XI X ix viii Vii vi v iiii iii - ii i * xxix A b c d e f g A b c d g A XVI XV xiiii xiii xii vii xi x ix viii vi v iiii iii prid. l7 l7 18 19 20 21 22 *3 24 16 i8 1 Anicet Papa ^ i mučen • 2-9 Soter > i Kayo Papa, i mučen: poluficr Yiiray mučen ;poluftr. Marko Vangefiftl- d<r/oftr J Kleto, i Marcelln Papa,i mučen poluG Vical mučen* Petar mučen; polbftr. 3oiKatarma Seneska dicr^a poluftr. S' F I B A G N M A Y ■a5 Krug (.Slorof Epattae. [Ned: \ D. M. Imma dana xxxi» Mifec,- *xix. xxvin xxvii xxvi xxv xxim XXIII d e f g A kal. vi V iiii iii iPrid. Npn. 1 2 3 4 5 6 7 (Filip ^ i Yakob Apofi; d^z/oftr ♦ Atanafijr BiG i Spoo>ied*d*z>ofir; Nafcaftye od S. Krijxa sdvofir« s' ufpo SS . Aleffandra, i Eo/encaa> i Teo du!a mučen Ji V'ua^enala Bis: i fpo- T/ied/Cna malieh MilTah famo. Monika VdoT'iffa» Ia>an Apofi: prld <*>ratmi Latinski-' mi: dT/oftr. Stanifla^ Bjsk: i mučen ♦ d<r>ofir. „ -„;,, 1 . Mf ■■ Pri ka,-

P6 süitu f>föttc^?e .^ tee smarti gncgouc Dch sueti Giachouc .. naredbe tue misne I cbgnigl^^ bracoue •. namtifu chorisijc O bilne, ne tisne .. iJifanne pritaje Množim sartce rifoe. cha namlc tumma^^ Mnochratfc proplaf^e .. Jia mifi ftoyccchi I gri/i potla^^e .. ^fdefe boyecchi Tad Petar viddecchi .. da virnih pro^oane Smartnogim pritecchi .. tcrgih vanlizgonne AJ dale vcfalonne .. od smarti gleddeccfcuc Da virra uttcxQnt « i dayc ni vecchie A Petar U necchie .. da virra oftaui Darxccchi propctye .. garliga, i slaui Chachoga rppraui .. on chiga nau^'ji Glauomga poftaiu .. chad zriqii zarru^i Tachommu odluci .. pochlega ü suifti Damu oblaft, i chlu^i .. grisi\ichc da cifti A'suctoy neuifti .. chefmo mii finnoui Gnim sebbe mammifti .. chad zachon ponnoui Zaru^ni gnegoui .. Petar bi gospodar Zdobhrimmi Popouii .. naslidnich, i ^uuar On PaAJr, i3-ichar .. t Jouaz od ^liudi PutnJchom viscch mornar .. cfö nigdar zabludi Da chacho poxudi .. da virron prouiddi Mnox pucha probbudi .. Isusa da slidi TrJba da olidi .. thidomfe muf^ccchi I trudan znoycidi.. narroddi u<^^ecchi Ke ofta mu^^ecchi .. pnegoua dijla glas Da zuchora zucecchi ., prolerti narod vas Množini bi blaxcn ^as .. chi s'Petrom priftayu Za^ hotte, i danas .. scetatti po Rayu A'niccij nehayu -. nittefe hayatti Za^ virrce nimayti.. grihafe chayatti Petra te boyati .. nemare poeanni Ni gnega ppžnacti « to oobba Rimigjianni Da mnozi chär»^ani .. chii Petra sUc^ifše Gof!», i grädyani.. chih nc maj broy biße Po Rimu rjCSmifFe •. o^^itto hoditti Za<j bogih «diße .. RimigHJinm wobitti Ya-

'ijđ bio rechi sve petnajeft Miflah; kakofleje obechia Petru ? 0. Bi smartnö saghriscio , dä jednu samo reffe od magne, i duxanbi bio re­ chi tolliko , pod kollikofleje podvezao 9 prem da nije plachia podpunna, kakoje, odredio S. Otacz Papa Innocenzo XII. i parvglie od gnegga sveti Otacz Papa Ur­ ban VIII. U. 4. Da Petar dade misnik n. p. Pć> Dukata, dammu zagn sutra miflu ref­ fe ; dalli on nemogguchiju ti dan rechi, molli druggoga Misnika , daje na gneg- govo mifto refje , i dajemu samo tri- deflet soldinah , kollikoje Biskup odre- drio, dafle imma dattizä plachiu misni- ku , billi saghriscio , i billi duxan bio vratiti sve Po Dukata ? 0. Akoje Petar dao zl miflu sve tö-Pö Dukata radi koje svoje potribe , n. p. jermu sutra imma bitti Pravda: olli va­ zda svakomu misniku tolliko daje, im- maobi i Misnik sv& Po Dukata datti druggomu misniku , koji nä gneggovo mifto zä Petra miflu govori, jerebi drug- ga^ie Ufinio nepraviczu, i krivo tommu Redovniku > i Petru . I takoje naredio S. Otacz Papa Aleflandro VII. ofluduju- chi nauk, koije innako darxao< Dalli akoje Petar uzmnoxio Plachiu pa-.

SL XI iff Petar glava, i Princip sveteCzarque u svo­ jo i parvoj kgnixi ovunatn iftinu biftro vi- diti, i rujtom tiknuti $ini (3) Sudite dakjen ( govori S. Petar ) podloxni radi Sogha sva­ komu razj-oxitu stvor egnu: Tbolihp Kraglju, kao ornomu Kojie od drughi vechi , i i^varsitij , koliko sudc^em, Kao onnimkojsu odgnega pos­ lani za pedipsati zlo$inczfi, i dobre pomilovati, i nadariti: zašto thakaje ‘Boxia voglia, da di~ lujuchi vi napravu, zatvorite usta neumitna^ budalasti gliudi : Kao slobodni 9 ma ne ponikß naqin darxechi slobostinu z,apotogiscbie , i uxu gagne zlochie , dali i kao prave slughe jBoxie Svakoga postuite: gliubite bratiu: boitese T$ogga\ poklon finite vascemu Kragliu. Evo moj, po- gliubglieni, plemeniti nauk koganam daje parvi Naminisnik Issukarftov, parva glava svete Czarque, pokomunam svesardno pri- pegliuje da budemo podloxni; nesamo on- nim kojisu s'Kraglievom oblaftiu nadareni, bili onni Kai£hiani pravi , biili Nevirnici olli polluvirci, bili ifti pogani , ti jednu ric, bili dobri, i sveti,^o^efli, i opaki; daltf su- (j) frtglavc 2. 17. vj

bjeni u Isukars(u, s'kojirn chuchenjem immatichemo pa­ ziti sveto naredbenstvo na/e, kojemu jest naslonjeno da uzmnoxi i obrani ovi nauk prisveti btz kojega nemoxese uxivati ni vikovita ni vrimenita čestitost? Jere slannovito svagdanje k u/a nje svidckuje da cistocha Virre visi navi/j 0 nauku i xivotu Namisnikaa , buduchi onni proglasite)ji koji uge neumitne, pastiri koji upravliaju staddo , ogle­ dalo koje paze okolostojechi. Onni jesu, govori Petar A- postol, onni jesu učinjeni prilika stadda, za/to kako rece Zbor Turonenski: xivot Carkovnjakaa jesu knjige Svitovnjakaa. Godišta $07. Toga radi Po/covana i poljubjena Bratjo xupnici , Pomochnici i vi svi koji s’kojimudrago immenom pod­ nosite tegochu vruchine i dneva u nastojanju du/aa ove na/e Naddarxave, iziskuje i poticenas duxnost vlasti na/e 1 okolov/tine ovizih vrimenaa, da vas ponutkujemo na nauk 1 xivljenje; dva pcglavja najpotribbitia, koja tolliko sard- cenie vami priporcujemo , kolliko v/e znamo i immamo na pameti va/u pomnju i \?ßx xelju za dobiti du/e hu- karslu. IVI i Namisnici Boga xivoga i prosvitljeni njegovom neizmirnom svitlo/chu mnogo vechim razlogom imma­ mo rechi od nas onno /to samim razborom naravskira poznaoje Marko Tullio Ciceron, da cc nismo rodjeni za nas same. Ponnovimo dakle i mi Namisnici Carkve svete: nismo posvecbeni ni redjeni za nas, jere, kakonas uci i/tinna uputjena Isus Karst, buduchi mi odabrani neka jvan, 15, it idemo i plod prinesemo i nekase plod na/ uzdarxi- ne- moxemo stannovito ispunniti drugacie ovo visoko na/e zvanje i na/u svarhu, nego trudechi nepristajno za sa­ kupiti obilati plood od spasenja du/aa bratje na/e. Dalli /tobise okoristio od svoga truda jtdan Namisnik koji neim- ma nauka? Illi ni/ta, illi mnogo mallo. Dvi varste tmi- naa okruxuju sinove Adamove navlastito na na/a vrime- na: neumitnost, i magla opakoga nauka. Namisnik imma

d' Atene, dichiaro nella Camera il suo programma, che consiste in una politica d'azione; in che cosa poi consisterà quest'|»ttività, per ora non lo ha pie namente manif^stato. Roma, 24 gennaio. La commozione causata dal lugubre avveni- mento, cííe testé sorprese e sbigotti 1'Italia ed il mondo va calmandosi; gli affari si riprendono; la tranquillitá ritorna, il paese riacquista la naturale sua fisonomía ed offre al pensatore cordato, al leale ed onesto patriota agio di meditare sui fatti occorsi per vedere se dessi siano stati le conseguenze di un parossisma causato da un' artificiosa sovreccitazioue, il quale lascia oppressa o spossata la vita, oppure una manifestazione naturale e seria di quel sentito dolore che opprime ogni animo nobile all' annunzio di una sciagura alia vista di una catástrofe tanto piú terribile quanto piü impreveduta. I fatti che si vanno svolgendo lo dimostreranno; intanto non posso na- scondervi un mió giudizio soggettivo su questa agi- tazione che commosse nei giorni scorsi il nostro paese e richiamó per momento su di noi 1' attenzione di tutta 1'Europa; a mió vedere le dimostrazioni grandiose, che in morte vi ebbe V. E. non erano im- prontate da quel sentimento di dolore profondo di mesta tristizia di cui tanto si fece vanto e spreco; 10 non capisco come uo chiasso intemperante, come ostentazione, il dispetto, 1' agitazione, la pressione partigiana, le esequie civih, le dimostrazioni di piazza e gl' insulti, la profanazione di cose sacre di cui fu- rono teatro oltre che Bologna e Venezia, anche Par- ma, Piacenza, Viterbo e molti altri luoghi, non ca- pisco vi dico come si conciliano tutte queste cose con un lutto profondo e sincero. Anche oggi i nostri giornali pubblicano un allarmante telegramma da Mi- lano, in cui viene detto che durante le solenni ese quie tenutesi questa mane in quella Cattedrale per 11 defunto Vittorio Emanuele, successero scene scan- dolose e si parla per fine di inorti e di feriti! La nostra macchina costituzionale incomineió a j funzionaré regolarmente sabato decorso io cui il nuovo j Re Umberto innanzi le camere ed il senato, presentí i principi di Casa Savoia e gli ospiti, presto il giu- ramento di quello statuto, il di cui primo articolo stabilisce che la religione cattolica é la religione dello Stato. Anche i deputati ed i senatori furono chiamati a prestare il loro giuramento al Re; i de- putati peró dell' estrema sinistra vi si rifiutarono e presentarono anzi una protesta dichiarando come in- ¡ costituzionale la rinnovazioce del giuramento. I oumerosi forestieri venuti a Roma per assi- j stere ai funerali di V. E. accorsero sabato a Mon- ; tecitorio per acclamare il nuovo Re, raentre vi si re- j cava a prestare il giuramento e lo accompagnarono j con continué ovazioni di ritorno al Quirinale. Dove ¡ rientrato, fu costretto per ringraziare affacciarsi a j quello stesso balcone del palazzo Apostólico dal quale in altri tempi si annunziava al mondo cattolico 1' e- I lezione del nuovo Pontefice. Comparvero ai suoi fian- j chi la Regina col principe di Napoli. Non vi dico j niente sul discorso reale letto dopo la prestazione del j giuramento, imperocché sono sicuro che ne avrete j conosciuto il tenore per mezzo del telegrafió; osservo ! soltanto che al Crispi é riuscito di escludere dal me- j desimo ogni idea religiosa. Eppure la connessione che i esiste tra questa cerimonia ed i funerali celebrati due j giorni innanzi esigeva qualche accenno; seppure si voleva astrarre dalla circostanza che il nuovo Re di- j ventava capo di una nazione cattolica, e giurava uno j statuto, che come vi diceva ha per articolo fonda j mentale 1' omaggio alia religione di questa nazio- ! ne. Tale ommissione sará per lo tneno un' incon- i gruenza; per me peró é qualche cosa di piü. Io ci j vedo tutto un programma in questa ommissione, un prograinma assai piü chiaro, che non sia quello con- PODLISTAK. tenuto nel discorfo della corona, commentato e reso ancora piü chiaro da una scena occorsa ai Quirinale appunto nel momento in cui i Principi si affacciarono al balcone. Era anteriormente stabilito che dovesse essere acclamato è chiamato a presentarsi il Principe ereditario della Germania. Cosi iníatti avvenne, egli si affaccio tenendo fra le braccia il principino di Na- poli e coram populo gli stampo sul fronte un bacio político ; a cui fed| eco una tumultuosa acclamazione che arrivava alla frenesia. È troppo significativa que- sta circostanza che¿ il principino, il futuro re di Italia sia non solamente condotto per mano ma portato in braccio dal futuro Imperatore della Germania ; queste relazioni fra i figli • dimostrano quali siano i rapporti fra i padri, e per éonseguenza i rapporti fra gli Stati ; e qui si capisce pu£ troppo quale politica piü espli- citamente si vuoie inaugurare dopo la morte di V. E. La cattolica Italia viene messa a disposizione della Protestante Germania, in modo tale che non le si permette neppure di reggersi sopra i proprí piedi. Vi dico la verità questo pensiero mi spaventa ; quando termineranno i nostri padroni di umiliarci di asser- vir ci alio straniero? Non crediate no che questo sia un riscaldo della mia fantasia. La scena al Quirinale è 1' ultima della serré di molti altri episodí avvenuti a Roma durante la presenza del Principe ereditario della Germania, i quali fanno vedere chiaramente in quali fortunóse acque vuol navigare questa povera Italia. Non sarà esagerato quando vi diro che 1' at- tività del Quirinale e dei nostri circoli governativi in questi giorni era divisa fra gli onori funebri che si apparecchiavano a V. E. e le attenzioni di un si- gnifieato altamente politico che si usavano al Prin- cipe suddetto; e quei erano subordinad a queste. II rappresentante del vostro governo 1' Arciduca Raineri il quale realmente era venuto per tributare un omag- gio alia memoria di un suo congiunto, sarà partito da Roma sono sicuro col cuore angustiato; imperoc- ché si sarà ben accorto della preferenza accordata ! in suo confronto ad un principe straniero. In Francia fecero gl' incidenti surriccrdati pro- j fonda impressione, ed il rappresentante di quel go- : verno fu incaricato di domandare delle spiegazioni. j Mi si dice che anche le dimostrazioni avvenute entro j i confini del vostro Impero ed alie quali troppo con- nivente si mostró il nostro governo furono oggetto di spiegazioni nei circoli diplomatici. Umberto inauguró il suo regno con un decreto di amnistía per i reati politici, e di dirninuzione della pena per i reati comuni; come pure accordó alcuni favori anche ai L delin- quenti ed i mariuóli sono piü íavoriti dei cattolici. Pazienza. Crispi vuol sbarazzarsi del Depretis per rima- nere egli solo padrone della situazione. Povero vec- chio lo vogliono relegare a cullare il suo Checchino dopo che si è prestato per far assidere al banchetto della nazione tanti affamati. Col Depretis vorrebbe far uscire il Crispi dal Gabinetto altri titolari per trovarsi con elementi piü oinogenei e piü disposti a mettersi del tutto a servizio dell'infermo di Varan. Egli istitui un proprio organo ch'é la „Riforma," ri- comparsa dopo diversi anni. Dessa si occupa prefe- rentemente della questione religiosa e questo latino dopo il viaggio del suo principale a Berlino, ben si capisce; il Vaticano è il tema delle sue elucubra- zioni in cui la calunnia, 1' insulto e l'empietà tengono 11 priinato. Nella „ Defense" giornale di Parigi si legge che il Santo Padre per mezzo dei Nunzii acci editati presso le corti cattoliche ha rinnovato le sue proteste in occasione dell' avvenimento al trono di Umberto, circa i suoi diritti al civile principato di cui dalla rivolu- zione venne spodestato. Ritengo vera questa versione. E questo un nuovo atto della invincibile fortezza di Pió IX. La ,,Riforma" lo vorrebbe di nuovo aggra- vato nelle sue condizioni di salute ; le notizie che essa dà in proposito non sono a!tro che poco delicati de- siderí del suo padrone. A rivederci. S. A. Povjestno zrno Franovački Samostan u Sinju. — SINJ. — (Pise 0. Petar Kr. Baćic.) Prošlih vjekova Sinj je bio junačko poprište, na sinjskom polju dielila se junačka sreća izmedju križa i polumjeseca. O bedeme tvrdog Sinja grada, lomila se sila turska. Sinj, i njegovo liepo polje od najliepših su predjela u Dalmaciji. Poviedaju, da na današnjoj gradini, i u stare zemane rimskog ovda- šnjeg gospodstva, bila je tvrdjavica „Anita". To bilo svratiste rimskoj vojsci kad je imala prolaziti iz Ardube put Salone, ili Setonije i Silve. U metežu seoba naroda, Avari najgroznija djela nečovječnosti počiniše. Medju ruševinami četrdeset gradova i A neta ostane u pepelu od Avara. Dolazku Hrvati, sed- mog vieka, ima Sinj zahvalan biti, da je niko, kao cviet ružica, medju dračam i razvalinom. Cetinsko- hrvatska Županija morala je imati sjedište u Sinju, i i to vjerojatnije negli na izvoru rieke Cetine, i po- | rad plemenitih poljana. Bilo što mu drago, viek za ! vjekom, sgoda sgodom izmienjivali se i u Sinjskoj I povjesti. U lenu je bilo posljednjih vjekova sinjsko j polje Spljetskih Nadbiskupa, i Nelepicž hrvatsko- cetinskih bana. Stao grad na kuku, prošlih vjekova za Kninom i Klisom, najbolja tvrdja u gornjo-zagorskoj Dalmaciji. Ob ovom gradu pjeva pjesnik 0. Kačić ovako: „Sinju gradu zlatne buzdohane, „Od starine junački megdane; „U Cetini gnjizdo sokolovo, „Tebe pazi oko Principovo! tebi se legu sokolovi, „Cetinjani mladi vitezovi!..." Kad malaksa snaga krilatog lava, zamaknu boj- ni odjek oduševljenih dalmatinskih Hrvata; po pro- stranom sinjskom polju, neima razapetih čadorova, a Sinj pade sam u svoju zaborav. Prošlog vieka uz- gor se dizao, dandanas gomila stiena uz obrdane zi- dine u oči ti pada. Pred Sinjom se je lomila sila turska, kao na trmopilskih klancih persijanska. Si- nja nisu Turci mogli pregorieti, a i danas svi Turci I Zagreb, 22siečnja. Sabor kraljevce, Hrvatske i Slavonije je prekjučer ovaj^ufc .svoje djelovanje, pošto"J^Ve- ćini zastupnika ^lja^o poći na zajednički d^fcvni sabor u Peštu, koji pretrgnuto svoje djelovanje ovih dana opet započeo. Sabor naš ne šarao da je vladi dao indemnitet na 3 mjeseca, nego je takodjer već sada razpravljao budget za tekuću godinu. Ugarski ministar financija poručio je bio amo, da će od jur preliminirane za nasu autonomnu potrebu svote u iznosu od 3 milijuna i 167 tisuća, morati ,već za <>- vu godinu uzkratiti 167 tisuća kano prvu ratu od plate za dug od 800 tis. fior., koje da je Hrvatsku iz Krajiških dohodaka kroz sve vrieme nagodbe tu.: pravedno potezala, i koje joj valja sada vratiti za- jedničkoj blagajni. Na ovu poruku želila je u tsa vlada, da bi sabor samo izdatke pretresivao <isui viv in suspenso pokriće, kojemu u proračunu vi,v dom predloženu Nj. Veličanstvo i onako predhounu sankiciju nije dalo. Sabor neuvaži u tom pogledu želje vladine, nego razpravi tečajem ovoga svoga zasiedanja budget u svojoj cielini t. g. i izdatke i dohodke premda se je bojati, da višega odobrenja dobiti neće. — Ovaj postupak ugarskoga ministra, financija prouzrokovao je u .saborskih kruzih zlu vo- lju, koja se je i prigodom razprave u saboru ponešto očitovala. Proti proračunu govorilo ih je nekoliko, od ko- jih ću ovdje samo dvojicu spomenuti, naime g. žu- pnika Beruta i g. profesora Vrbanića. Prvi govorio je doduše vrlo liepo ali rekao bih više obćenito, pro- matrajuć u svojem govoru zle pojave naših vreme- na. koji se na političkom, religiozno-moralnom i so- cijalnom obzorju i to ne samo kod nas nego i kod drugih naroda pokazuju. Njegov govor bio bi pri- kladan za svaki parlamrnat sbog svojega obćenitoga sadržaja, nu ima u njem puno stvari koje se i naših odnošaja pobliže tiču, i stoga zaslužuje da ga svaki našinac pročita i o njem razmišlja. Drugi govornik proti budgetu g. dr. Vrbanić jest član državopravne opozicije, a k tomu i novak u saboru. Njegov govor učinio je kao i onaj g. Be- rute puno utiska kod narodnih zastupnika. Bijaše tu puno istine odvažnim načinom izrečene, ali bilo je i pretjeranosti u nekih stvarih. Govornik postigao je bio to, da su se skoro svi govornici od saborske većine u svojih govorih na govor Vrbanićev manje više osvrtali. Ne ima dvojbe, da je prigodom razprave bud- f eta bilo ovdje ondje čuti gorkih rieči, i proti vla i autonomnoj a i proti Ugarskoj, koja u zadnje do- ba dosta neugodnih pojava prouzrokova našoj domo- vini. Razpravam saborskim prisustvovao je ovaj put i presv. g. biskup Senjski dr. Gjuro Posilović; pače ne samo da je prisustvovao nego je i žarkimi riečmi nacrtao saboru žolostno materijalno stanje njegovoga svećenstva, tražeći i od vlade i od sabora pomoćni- cu desnicu, da se jednom uredi kongrua svećenstva u provincijalnom kraju njegove biskupije. Sabor a i vlada obećali su, da će se što prije sve moguće u tom pogledu učiniti, što se u obće obzirom na naše financijalne okolnosti učiniti bude moglo. Evo vam iz krasnog govora mali komadić, koji će zanimati vaše Primorce, a možda, i vašu vladu: Gospodo, dozvolite, da se i na nešto drugo obazrem, premda nisam našao u ovoj visokoj kući razloga na to se obazirati. U najnovije vrieme do- laze u zemlju svakojake ideje i glede države i glede družtva u obće, pa nije čudo, da i glede vjere, te imade mnogo ljudi, koji misle, da je vjera suvišna, da je netreba, da je možda u ono vrieme, kada su još narodi bili barbarski imala još vriednost; nu kad se je narod iz vio iz barbarstva, već da netreba religije i svećenstva, neka se samo škole grade. Ja to ne kažem, kao da mislim predbacivati komu ovdje, ja sdm držim, da su škole nuždne, nego samo to velim, da jih ima, koji drže, da više svećenstva niti vjere netreba, a i u javnih glasovih nadje se Bosanci, čudesa pripovjedaju, o naših Krajina vodje- nih križem u ruci od Svećenika, a najvećma Fra- novadL „Sinj kao straža na klancu, izmedju Sutine i Plišivice, izmedju Prologa i Visoke, na sredini Dal- macije, ključ je bio k moru i tvrdo zapleće Klisu.... U ono vrietne svakako smatran je bio gradom ne- dobitnim, kog nije bilo uzmožno van gladom osvojiti". „Dok su Mletčani tekom petnajstog vieka osva- jali primorsko-dalmatinske gradove, stajao je Sinj uz hrvatske-ungarske kralje, a i Turcim je do naj- kasnije prkosio, dok godine 1536 ne predade im ga zapovjednik Ivan Bilić. Istina je da se je Serašker Turski još od godine 1530 po Cetini banio, a' Sinja silom osvojiti nije mogao, dok Bilića debelim mitom, nije podkupio, da mu grad predade". „Za 150 godina, u ovom braniku, odolieše Tur- ci mletačkoj sili. Zalud Mletčici vrebaše, udarit ne- smidoše". „Rata Kandijanskog g. 1648, kad Klis uzeše, hrabri pop Surić Don Stiepan, nemože srcu odolje- ti, da se nezaleti Sinj osvojiti; ali bez koristi. . . ,u „Mletački gjeneral Providur Petar Valiero god. 1685 iztače vrh Klisa zastavu krilatoga lava, da po- da nju kupi potriebitu vojsku. Kroz malo dana 1500 uvježbanih pješaka, jedna četa hrvatskih konjanika

lučio i što je ministarstvo odstupilo uslied samih zaključaka parlamentarnih kluba. Tu skoro se Rumunji uznemirili bili jer da se Rusija u uvjetim mira slabo iz početka osvrtala na prvu i najveću svoju saveznicu. Nairođ rumunjski nije zadovoljan samom ne- zavisnošću, što je tek i došle imao, vee se on nada još čemu. Da ratoborna rumunjska vojska, koja je pritekla u pomoć baš kad je Rusija bila u tvrdu Škripcu i koja nadmašila junačkim djelima i tursku i moskovsku vojaku, ne donese drugo svojim povratkom u zavičaj osim tužne uspomene ljutih žrtava ili kukavna zadovoljstva s prava stečena na udivljenje! Rumunji se nadaju takodjer da će im se odsle knez krunom kruniti kraljem nazivat. Stoga su se Vlaška i Bogdanska na još većem Čudu našle čttjuć da Rusija misli, na mjesto da i ostalu Besarabiju Rumunjskoj pokloni, pružit se do Dunava a kneževini isprosili kao zamjenu ] podunavske močvare u DobruČi. Po svoj će prilici Rusija odstupiti od ovih svojih namjera, ako ih zbilja ima, jer bi joj Rumunjska, prem da malahna, bila inače od velike smetnje u budućim odnošajiraa s Balkanskim poluoto- kom. Nu čemu Rumunjima Vi din ? Od kada sita Srbija da umila ruke te i vojsku od Vi- dina odmakla? Reko bi čovjek da Rumunji kane, ako im opali, zagazit na dva kraja u Bugarsko zemljište a ta težnja veoma znamenita. Kad se u Ateni dočnlo da su jurve voj šteće države podpisale nacrt mira, deset tisuća ljudi, četvrti dio svega pučanstva, sakupi se pod stane Deligiorgi-a, Trikupi-a, Zaimis-a i Komunduros-a, kao da kane jurišati na četiri Dragalja, pa udri u prozore kamenjem ne bili lomnjavom cakala probudili ministre kad ih gruvanje topova navremnije probudilo nije. Liepa li reda u onom gradu, kad onako časti svoje starješine! I kralj se našo na muci te bi usilovan prikazat se glavom uzrujanoj svjetini i molit ju da miruje a vojsci naredi nek pripaše sablje i dohvati puške, pa, ako bi do potrebe bilo, nek priskoči na pomoć. Nazad dana bilo u Francuskoj huke i buke medju zastupnicima u saboru. Evo kako i zašto. Admiral Touchard u ime desničara, videć da većina neće da potvrdi izabrane konservativce, predloži da se ustanovi zakon po kojem bi u napried trebalo dvije trećine glasova pri poijvrdjivanju obavljenih izbora. Naravno Touchardu kao konservativcu dotužilo nasilno postupanje republikanaca te vatreno branio svoj predlog. Kad on dovrši otvori medena svoja usta blagi i umjereni Gambetta da po čobansku ruži konservativnu stranku. Cassagnac s toga čekao čas po čas da dovrši republikanski vodja te odvrati mu nekoliko rieći, živo naslikav kako većina republikanska varkom i potvorom svoja pogubna načela bra- nila i brani, nanife sramotna i opaka djela što je buntovna struja počinila od god. 93 pa do dneva današnjega. Nu Garabetla se neće bit zato ni malo smeo: on zna kako je buni lako dobavit krvi za obraz Dal teatro della guerra. Sui cam pi di battaglia tanto in Europa quanto in Asia è subentrato per ora il silenzio, e tutti con straordinaria ansietà i attendono le condizioni preli- minari della pace. Queste non sono state ancora, manifestate ufficialmente ; perè criediamo che il „ Mor- ning- Po»tu si discostir poco dal vero pubblicando le seguenti condizioni: Autonomía della Bulgaria, della Bosnia e dell' Erzegovina, Indipendenza deila Eu- menia, della Serbia e del Montenegro colla rettifica- zione de' rispettivi territorí. Cessione del porto di Batum alia Russia cóll* indennizzo di guerra in de- naro o in territorio. 11 denaro chiesto dalla Russia, secondo alcuni giornali, sarebbe un rniliardo e mezzo di rubli, eguale all' indennizzo chiesto nel 1870 dalla Prussia alla Francia. Secondo la ,,N. F. Presse" Suleiman pascià nei combattimenti dal 15 al 17 del m. p. ha perduto più della rnetà del suo erercito; anche il corpo di Mehemed Ali si trova in trísti condizioni, se quindi il granduca Nicolô vorrà assecondare i caldi voti del popolo russo invece dei suggerimenti della diplomazia, potrà con pochi sacrifizí entrare a Costantinopoli, e soddisfare Forgoglio russo. I Rumeni continuano le loro operario ni contro Viddino, Ai 25 m p. s' impossessarono d' un villaggio e di tre redoutes vicine alie mura deHa città; in questa circostanza si resero padroni anche di 5 cannoni. Le perdite russe sul campo di battaglia fino ai 25 Décembre ascendevano a 82,195 tra morti e feriti, senza caleolare quelli, clie sono morti di ma- lattie. A questo poi s'ha d'aggiungere il numero di quelli, che perirono nel le due sanguinoso battaglie di Sipka e di Filippopoli, cosicehè tutte le perdite arriveranno alia rilevante cifra di 100,000 che è una perdita ben rilevante anche per uno stato grande, com' è la Russia. I Montenegrin! hanno tagliato tutte le común i- cazioní con Scutari, e, secondo un dispaccio da Ce- tinje, la guarnigione turca avrebbe già aderito a!la resa. PODLISTAK. Povjestno zrno Franovaćki Samostan u Sinju. — SINJ. — (Piše 0. Petar Sr. Bacić.) (Nastavak.) „Taman sgradju novog manastira, na veličan- stven četverokut striemovinua, s većom i ukusnijom crkvom dovršili hiše, kad stiže u pohode Janković Stojan. U ime Krsta i Dužda nastavi se nutkovat ih, da bi iz Rame uskočili i naselili se u Dalmaciju. Dotežčanje turskog zuluma težkoga; zao primier po- haranih onih dana manastira Modriča i Srebrenice, i pravedni strah, da iza Jankovića odlazka, budu žr- tva turskog biesa, prihvatiše ponudu, pak smrsnuv u torbe, što se boljeg ponieti moglo, ciela redovnička obitelj od 36 osoba, pobježe iz bogate Rame, okolo polovine listopada god, 1687." Stoji ubilježena, u Arkivu samostana Sinja, i- menica nekih od tih redovnika. Ja ću ih dometi ovdje kao oznaku, kojom se mogu prosuditi, u buduća vrie- mena, njizih pojedinih zasluge, i nevolje što oni pre- trpise za dom, rod i Boga! Ovo su: O. Štipan Matić guardian — O. Pavao Vučković — O. Andrija Peratović — 0. Ivan Mihaljić — O. Marko Bura — 0. Šimun Cvitković — O. Juraj Nakić — O. Jakov Pavlinović — O. Frano Antunović — 0. La morte del e la, candela del ministro Crispí. „Se non disfacciamo il Papato, egli o presto o tardi disfarà noi". DirUto, 22 gennaio 1878. Se vi fosse aleono che osasse dubitare dell' irremovibile fermezza di Pió IX, ed in- clinasse a eredere le enormi fanfaluche che. ora a modo di íelegramma, ora a modo di crómica, ven ñero a5 di passati pubblicate dal giornalismo, noi manderemmo costil! a leg- gere due diarii sinistri e ministeriali, che si pnbblicano in Roma e vengono ispirati Y uno e 1' al tro dal ministro Crispí. Sono questí la Riforma e il DirUto, che nello stesso giorno Brno Lovičanin — 0. Antun Pletikosić — 0. Lo- vro Jazieić — O. Štipan Vučeinilović (ubijen od Tu- raka u Otoku Cetine godine 1715) — O. Lovro Mar- ko vić - O. Miho B uljari O. Ivan Beslić — O. Ilija Rubelj — 0. Šimun Pilipović — O. Grgo Co- vić Fra Luka Vukasović, Djak — Fra Mati] Ivano vić, Laik. | Onda sliedi gosp. Matas opis ovako: i „Njihov mučni rastanak sa otačbinom, uteže- j nom znojnim trudom od dvista godina, gdje im o- j stase tolike mile uspomene, gdje počivaše kosti bra- će mučenika, naviestiše kolobari mrka dima i rume- ni stupovi plamena, motajućeg se k nebu, iz Ram- skog svetog hrama, kog za najposliednji put svojom rukom upali Guardian O. Stiepan Matić, da mu hudi Turci nekale vrieda nad tom narodnom svetinjom". „Pod barjakom pobiedonosnim čudotvorne ram- ske Gospine prilike, » m nož tvom obi to 1 a od Glamo- ča, Kupresa, Livna, Skopja, Duvna, Rakituoga, Ra- me i Doljana, koji dragovoljno sliediše poziv i pri mjer svojih duhovnih pastira, spustiše se u ravnu, ali tada zapuštenu Cetinu i pustošnu. Razturiše te obitoli po Zagorju i Cetini, od Boraje do Prologa, od Mosora do Dragovića, da napuče mal po malo od godine 1687 do 1723 ove župe: Zasijok, Bitelić, Ba- jagić, Galu, Otok, Rudu, Grab, Oačvinu, Tijaricu, Hrvatce, Potravje, Ogorje, Muć, Sinj, Turijake, Trilj, Voštane, Strizirep, Aržano, Svib, Vojnić, Dicmo gor- nje i donje, Dugopolje, Prugovo, Konjsko, Brštano- vo, Lećeviću, Prgomet, Bristivicu, Bliznu, Ljubito- vicu, Suhidol, Visoku, Cvrljevo i druge". Meni je ovdje uzgredno, napomenuti kako Ije- del 22 di gennaio batterono il medesimo cilio do: essere impossibile ogni conciliazione col Pa- pato, e la rivoluzione doverlo disfare, per quanto ha cara la propria esistenza. Non possumus é il titolo dell' articolo della Riforma, e dice che il Papa, pronto ad ogni concessione riguardo „al cadavere di Vittorio Emanuele, fu iuesorabile per il titolo che affermava la sovranitá del Re in Roma". E soggiunge che Pió Nono „ha aítestato an- cora una volta ed in modo solenne. e in oe casione mirabilmente adatta ad impressionare le meati, ha attestato ancora una volta la impossibilitá delle sognate coneiliazioni, seuza rinunzia per parte dell'Italia al diritto in notne del quale é a Roma". E conchíude dicendo che il Papato, dalla Riforma chiamato político, „provvede con tale contegno anche al decoro della sua morte: egli scende nella sua tomba dignitosamente ravvolto nel sudario delle sne proteste". II Diritto poi dello stesso giorno 22 gennaio intitola il suo articolo. II Papato mo- derno e la política moderna, e non crede ne- cessario di ri corre re alia riserva della Riforma che parla del Papato político. II Diritto con- sidera il Papato per quello che é, ed es ce in questa sentenza: „Se non disfacciamo il Pa- pato, egli o presto o tardi distará noi La storia del Papato non e che la storia di gran di rapiñe (de) politiche, ed ei non pu5 vivere se non a patto di rovinarci, né pu5 dominare se non ischiaccia in culla la libertá del mondo moderno*. Laonde il Diritto sostiene che non s'ha da concedere nessuna libertá all1 Associa- zione papale. „Daremo^ doman da, noi la libertá a quest' associazione di ribelli ? Libertá di avvelenare le mentí, di adulterare le coscienze. di indebolire le nazioni, di seminare la discordia coltivandola col sangue?" E finisce dicendo: ,.Fra 1'Italia e il Papato la conciliazione non é possibile. Chi la prepara e la raccomanda o s' inganna o ci inganna". Questi due articoli provano che Pió IX non ha ceduto in nulla, che il suo contegno ne' giorni passati fu nobile e fermo ad un tempo, che non ha lasciato nessuna lusinga, nessuna illusione nell' animo de' suoi nemici, di guisa che essi finiscono per riconoscere che, per non avere il Papato nemico delle loro empie dottrine e dei loro sacrileghi fatti, debbono volerlo morto ed adoperarsi per finirlo. Ma Francesco Crispi, che ispira qnesfi due giornali, dovrebbe ricordarsi della candela che ha portato la mattina del 9 gennaio in Quirinale. quando si viatica va Vittorio Ema- nuele IL Spera il Crispí di poter assjstere anche agli ultirni m ornen ti del Papato ? É cos\ ignaro della storia passata da cadere in tanta illusione? Oh! riaccenda la candela del 9 di topisac arkiva Sinjskog Samostana vješto opaža neku varku i licumjerje vodje dalmatinskih boraca, Jan- kovića Stojana. Janković je "bio Serdar na glasu; on je bio na mnogih poprištih, i junačkih megdanih proti Turčinu. On je tamo rek bi porieklom iz Grč- kog Islama u Kotarih a vjeroizpovjedi iztočno-grčke. Medju bjengunci bosanski ini bilo je podobro i hri- šćana, a zato Ijetopisac napomenuti veli do slova: „Stojan Janković, Serdar Kotarski vriedni, i hrabre- ni vojnik, ali okomica i prepredena hrka itd.!" Onda nabraja i jadikuje kako je ponamjestio hrisćane po pitomih i ravnih mjestih Dalmacije, a katolike po ljutih i vrletnih. — Nemisli tkogodj da je Dalma- cija bila pusta, kad su ove novo-nadošle obitelji na- selile se u njoj. Hrvatska snaga pala je i sloboda joj u ovom dielu njene kraljevine utrnula se, kad Turci natakoše glave njezinih dvaju bana Kliskog Knežića Petra, poginulog u Klancu kod Kiisa, i Nehorić- bana poginuvšeg pod Otavicam na Petrovupolju. Ali je živio duh junaštva starih naših otaca u junačkih hrvatskih preostavših sinovih te se razbuktio na od- mazdu proti Turčinu s novodošlom braćom iz hr- vatske Bosne! Svaki grumen zemlje i danas nam povieda djela slavna naših otaca palih za Krst i slo- bodu proti Obru, Tataru i Turčinu. Kako u dalma- tiriskih-hrvatskih županijah, tako bi i u Bosansko- hrcegovačko-hrvatskih krajevih. Zviezda predhodnica bila u toni silnom metežu 16, 17 i 18 vieka braći našoj selećoj se iz Bosne Gospa Sinjska, sunce žar- ko mira i obrane, braći preostavšoj od požara i po- kolja, u Dalmaciji bila Gospa Visovca. Tjesitelji i vodje narodu razpršanu po gudurah i klancih vrlet- nih tamo i amo, bili Fratri sv. Frane. II hoćeš il

da će na njemačkom zemljištu Njemačka vlada predsjedali europejskoj skupštini; mnienje bi podpuno osvjedočenje: i od kada ga Bistuark . očitova od tada se rok bi Gorčakov i An- dr!fssy odrekoše sasma svojo nakane, po kojoj i ovaj i onaj zahtievao za se predsjedničku čast i korist. Zahtievao Gorčakov, jer Rusija sastanku dade povoda, zahtievao Andrassv jer do Austrije nitko u istoku nema bližih i za- mašnijih interesa. Što Bisrnarkova volja ide kroz medjunarodni život kao voda niz rieku biti će žao Gorčakovu ali to toliko, jer mu ugledu i uplivu krila pod- striza; nu toga će on pregorjeti rado kad mu Bismarkovo predsiedanje jamstvo pruža da posli Austriji neće bit polojeni a Englezkoj i manje. Nije pogibeljno nitkomu kao oporbi Bismarkovo predsiedanje. Sastanak u Berlinu osi«) što ugadja ponosu njemačkoga carstva, ima veliku važnost i ne osvrčuć se na ono što ga prouzrokuje. On nje- mačku carevinu stvara težištem Europe ciele; berlinski sastanak sjeća na parižke sastanke i ugovore te je tu za Francuzku duševni Sedan, za Austrija duševna Sadova. Ovo je prvi put da se u sred Prusije diplomacija kupi; prvi krat da Berlin Parizu zamjena. Nu nevolja steže te valja ići. Austrija ne može sama ništa i kad ne bi htjela u Berlin nebi Bismark drugamo a tim bi skupštini ostao osujećen ili prepolovljen uzpjeb, oporbena bi struja izvrgla Europu ratu i prevratu, te nije čuda što ipak naša vlada pristaje i sprema se da u protivnika doma o svojini poslima govor zametne. Još je teže po Francuzku prisustvovati berlinskom sastanku; po nju je još gora sra- mota, tople su rane zadnjeg rata; s toga kon- servativni listovi stadoše prošlih dana da svi u jedno grlo vladi pjevaju da preko granice ni- koga ne šalje: ovaj se savjet ne može osuditi s patriotičnoga gledišta; On je za Francuzku častan. Ipak obći interesi ne dopuštaju da se prigovara francuskoj vladi što se pozivu odazvala. I bez Francuzke moglo bi biti sastanka; nje odsutnost ne bi priečila tri carevine da istočne stvari rieše; kad se ne bi u Eliseu vlada sklo- nila na berlinski sastank, izmedju dva zla iza- brala bi većega; ili bi se bez nje o njoj zborilo ili hi navela Europu da iznova mače oštri, puške i topove puni. Tim je dakle Njemačka dvije protivnice pokorila, a uza nje i treću Englezku. Jesu li ove duševne pobjede kadre da Bismarka zadovolje i odaleče od spletaka? Mučno. Bi- smarkovo predsiedanje najveća je sadašnja po- gibelj za Europu. To priznaju svi do jednoga oporbenika te miruju, al na o ružju. Grčka najmanja i najprva diže silnu vojsku 100.000 momaka, naravno jedino da prieti do zla uzpjeha a da ratuje kad bi se za nesreću do njega došlo. Englezka pak koja nije njemačkoj na udarcu ili je primila ili je prisvojila zadaću da začme kreševo ako se do gustih dodje. Nije šale. U dva dana može prebacit za 100.000 izučene vojske 11a njemačko zemljište. Zanago će ovaj krat ozbiljno postu- panje britanske vlade mnogo doprinieti povolj- nijemu riešenju Ipak uzalud se nadati najboljemu uzpjehu; za bisrnarkova predsiedanja toga lako biti neće; trebalo bi da ga on zaboravi. Sva- kako su časi odlučni; došle se moglo oklievati jer se čekalo uzpjeh rata, ugovor mira. sada ili će sastanak zavesti sobom sveobći mir ili sveobći rat. Nikad nijesu bila dalje ali i nikad bliže ova dva kraja. Politički pregled, Ne bi se čovjek bio nado da će se pod- odbori ugarskoga odaslanstva opirat onako sla- bo Andrassyevu predlogu 0 zajmu od 60 mili- juna. Da, magjarin je ne valja ga udrit po ruci nikad a najmanje u odlučno doba. Jednodušno, kako žica javlja, pristadoše ugarski odaslanici na vladin predlog, pošto ga je i Falk preporu- čio. Nu čašu meda još nitko ne popi da ju ča- šom žuči ne zagrči. Da postigne svoj cilj, trebalo j ipak Andrassyu molit i kumit odaslani ke. Pače j ne dadoše ni opepelit prije nego im malo potu- i mačio 0 svrham pitanoga zajma. Ministar reče j da ne pila zajam kao pouzdanicu, ni kao novac j kojim oboružati vojsku 5 da vlada zajmom ni- f komu ne prieti, niti se bani već joj samo na j srcu da ima u sebe malo pjeneza kad bi do po- trebe bilo, da monarkiju ne zateće koja nenad- j nja, što bi po nju moglo biti zlo a kad po nju | i po gospodu magjare. Nu ima još nešto u Andrassyevim izjavam na što se novinstvo malo osvrće, ali koje iznosi I na vidjelo sadašnju austro-ugarsku politiku. Mi- nistar nigdje ne reče da naša vlada kani zapo- sjesti Bosnu, nu u isto doba vidi se da Austrija, j ako joj za rukom podje, misli prisvojiti pokro- j viteljstvo nad svom onom česti Balkana gdje | Busija posla nema, kao što su Bosna, Ercego- i vina, Arbanija i grčke pokrajine. j Težku je zadaću prihvatila Busija, kaže j Andrassy; „ako ugovori ustanovljeni u ruskom j „glavnom stanu imaju imati kreposti za polovi- I ,,nu Turske; pita se kako će hit uredjena dru- | „ga polovina, i na gj^ će biti svedena Turska, „da moć bude dati jamstvo obstanka; na koji „način poboljšano stanje 11 jednoj česti može bit „osigurano i za drugu čest kršćana u istoku; i „11 čemu će napokon bit pruženo jamstvo da će^ „se izvršit reforme". Hoće li to nadziranje i ! pokroviteljstvo ostali samo Austriji ili još kojoj i državi ? Hoće li se obistiniti sbilja da se Au- I strija preko Bosne i Ercegovine, mimo Bugar- sku, preko Arbanaške do Grčke barem moral- j nim gospodstvom pruži? Ili će nešto pripasti; Austriji, Bosna i Ercegovina, nešto Italiji, Al- ! banija, nešto Englezkoj, Epir iMaćedonija? Na j ova će pitanja odvratili po svoj prilici sastanak, j Uz toliko Amedeo iz Italije ode do Beča, j kako kažu rad istoka. Dobro je pak što u od- j boru za proračun u austrijskoj delegaciji An- drassv očitovao da Austrija neće prije sastanka < u Bosnu; dakle hoće po sastanku? Dočim se ovo n Austriji radilo nije se dru- go vdje driemalo. Ostala Europa bavila se sa- stankom koji je kako eto i sami zvanični listo- ! vi pišu, urečen u Berlinu. Predsiedati će knez j Bismark. Njemačka vlada, iinajuć predsjedništvo, j valjalo da razašalje i pozive. Ođazvaše se sve veće države; jer m#»je neće bit bile ni pozva- ne. Osim Andrassy i dva mu druga, s Spree'i s Neve, rek bi da će za Englezku Lyons. Ovaj je diplomat od davna od Englezke #« sastanak izabran; valjda je vrstan, kad mu Viktorija na- laže tako težko breme. Nu ako se zna gdje će, nezna se ipak još kad će europejski sastanak. Ne bi imao bit daleko pokle neki listovi go- vore da će do samih desetak dana a neki da će malo kašnje, naime prvih travnja. Da su Grčka i Englezka u istočnoj politici solidalne vidjelo se i ovih dana. Vlada kralja Jurja zamolila britanski kabinet da i za nju na- dje mjesta u sastanku. Englezka nije zabacila grčku molbu već se zauze da izposluje za Gr- čku učestovanje u europejskom viecanju. Lako da joj podje za rukom, jer će Austrija i Fran- cuzka poduprieti zanago tu misao, spominjuć se da je i Grčka u oporbi. PODLISTAK. Povjestno zrno Franovaćki Samostan u Sinju. - SINJ. — (Vise 0. Petar h'r. Baeić.) (Nastavak.) Samostan i Crkva. O. Pavao Vučković po krasnom nacrtu zapasa veličanstveni Samostan. Staroviece mletačko pohvali u tom Franovce i obeća podporu. Poradi velike oskudice, nigda se neizvecle silna namjera Vučkovića, te jedva u četri navrata 11 17 godina u današnjem obliku bi sgradjena Crkva i Samostan pod upravom prota iz Bergama Andrije Ruspini. U tora Franovci potrošiše, osim podpore mletačke 1,100 Cekinu. Crkva je sgradjena tvrdo, zidovi su tvrdi bedemi, jer im širinom kočija može ići. Rimski prosti slog na jedan brod, krasno izvedenoj kapeli sasviem liepo odgovora. Sedam ima oltara, od kojih zauzimlju pr- vo mjesto izinedju svili dalmatinskih oltara, osim o- nog u Gospe Pojišana kod Spljeta, oltar B. Gospe | i veliki. Oltar veliki učini neumorni radjša i brižni crkveni upravitelj M. P. 0. Spiro Tomić, svojom po- žrtvovnom pomnjom i svojim nastojanjem. Neiraamu para jer je u sred velike kapele sa obzidom spreda j iz najfinijeg' bielog kararskog mramora; cielo svetište ! je popločano bielo-crnim mramorom. Straga je kor I novi su 40 sjedala. Preko velik je, vas iz finog ver- | de-antico mramora i bielo-kararskoga. Oltar Gospin 1 sjajan, krasan i ukusan, na četri crveno-mramoma stupa, sa galerijom angjela i uresa. Na sred njega stoji premila prilika blažene Gospe, odvjetnice sve Cetine, Zagore, Bosne i krajina daljih. Ovaj oltar učini pobožni ovaj puk za zavjet, kad ga je oslo- bodila kužnih bolesti; Te se čita »a desne strane o- vaj urezan nadpis: A IIa V e r g i n e Custoditriee del Territorio di Sign, j Cinto da pestilenza e preservato 1' anno 1764. i Questo altare incominciato per voto da tutta questa popolazione, viene ora compito, dedicato, eonsaerato La Santità di nostro Signore Papa Leone XIII accogliendo benignamente i sensi espressile dal Sacro Collegio nell' Aula dei Pâfâmenti da 8. E. il Car- dinale di Pietro, dopo la solennità dell' incoronazione rispondeva eolle seguenti nobilissime parole : „Le nobili ed aftettuose parole che ella, Emi- nenza reverendissima, in nome di tutto il Sacro Col- legio, ci ha in questo momento rivolte, toccano vi- vamente il nostro cuore, già immensamente eommosso per I' inopinato avvenimento della esaltazione nostra al Supremo Pontifieato, avvenuta contro ogni nostro mérito. „11 peso delle somme Chiavi, già per se stesso formidabile, che ei viene imposto sugli omeri, rende anche piíi difficile reguardando la nostra po- chezza, la quale ne resta sopraffatta. „Lo stesso rito presentemente compiuto con tanta solennità ci ha fatto maggiormente comprendere la inaestà e 1' altezza della Sede a cui siamo innal- zati, ed ha fatto crescere nelf animo nostro 1' idea della grandezza di questo sublime Trono della terra, ,,E giacchè ella, signor Cardinale, ci lia voluto nominare Davidde, ci corrono spontanee alia mente le parole dello stesso santo Re, il quale diceva: Quis ego sntn, Domine Deas, quia adduxisti fue hncusque ? „Pur tutta via, in mezzo a tante ragioni di sgo- mento e di conforto, ci consola ii vedere i cattoliei tutti unanimi e concordi stringersi a questa Sede Apostólica e dare ad essa pubblica testimonianza di obbedienza e di amore. „Ci consola la concordia e 1' affetto di tutti i membri a no-i carissimi del Sacro Collegio e la cer- tezza della loro valida cooperazione nell' adempimento del difficile ministero al quale coi loro voti ci hanno chi amato. „Ci conforta sopra tutto la fiducia nel pieto- sissimo Iddio, il quale volle innalzarci fino a tanta altezza; la cui assistenza non cesseremo mai d'im- plorare con tutto il fervore peí nostro cuore, e de- siderando che da tutti venga implorata, memori di cio che dice 1' Apostolo : Omnis sufficientia nostra a Deo est. „Persuasi poi che egli è colui che infirma mnndi eligit : nt confundat fortia, viviamo sicuri che egli sosterrà la nostra debolezza e solleverà la nostra umiltà per far risplendere la sua fortezza. „Ricgraziamo di tutto cuore l'Eminenza Vos trn pei sentimenti cortesi e per gli augurii sinceri che ella a nome del Sacro Collegio ci ha testé indiriz- zato, e che accettiaino con tutto 1' animo. „Terminiamo inpartendo con tutta la effusione 1' apostólica benedizione. „Bénédictin Dei, etcLi. ' sotto il felic. goveíno dell' eecellent. Giov. Gottardo Catti I' anno 1795. I A sa lieve strane istoga oltara ima sliedeći la i tinski nadpis urezan : j Gratiarum Deiparse Servatrici Frat. Minor. a Tur- j car. tyraui. id. ot. Rama fugientes áecum detul. an. i 1686. Incola) suburbii et territorii Signi votum per- i solventes ob pestem circum minitatem an. 1764, I Provisore B. M. excele. Leonardo Balbi, aram hanc ! fundamentis erigere coeperunt, dehinc perfecerunt an. 1795. i Gospin oltar osim što je divan, to je nekako ; čudno izveden; graditelj dao mu je oblik uprav do- ! likujući i razmjerno odgovarajući velikoj i čudotvor- I noj prilici. Prilika ove bi. Gospe, toliko je sjajna i I divna, da suze same na oči, a okorno srce ćuti sveti strah, nevoljnik utješenje, Čudesa je neizmjerna uči- nila ne samo ovom puku, dali i daljemu. Zaradi to- ga hrli puk na čete da joj se pokloni. Kad je na petnaest kolovoza, pa se naći u Sinju u Crkvi, re- kao bi svaki stranac : Mirabilis Deus in sanetis suis ! ¡ One hiljade duša od svih krajeva Dalmacije, Bosne j i Hercegovine plačnimi očima uzdignutimi k ne- bu, zapanjene, nećeli svjedočiti inovjercu, da je ka-

Szapary je, kažu, primio svu ili malo ne svu pomoć te se je počeo pomicat napried. Došle ne nađje nigdje ođpora. Za čudo, kako to turci sada miruju, pokle su neprestano napadal^ kad su naši kod Doboja bili. Valjda gne đodjpše do dobra položaja, jer bez toga ne udaraju danas turci, znajuć i videe da se ne, mogu na polju s našom vojskom srećno ogleđat.. Na Livno nijesu naši još udarili, jer glas je da Čekaju neka se prije primakne jedna brigada iz Travnika I ona će dakle pomoć pozdravit buntovnike turke. U Ercegovini vojska napreduje baš liepo. Sva je Ercegovina od Neretve do Ljubinja i Nevesinja u našim rukama. A eto je zauzeto i Nevesinje, gdje su naše čete našle silu oružja i džebane i dva topa. Buduć sve Čisto do Trebinja, naši su obsjeli i ovaj skrajni grad. Odmah na to turski poglavar stane molit za uvjete da se preda. Ne znamo kakvi su; al smo uvjereni da će vojvoda Jovanović pitat uvjete kakvi se pristoje austro-ugarskoj care- vini i kakve sadašnje okolnosti iziskuju. Če- kamo uz toliko Čas po čas glas da se je i Trebinje predalo, ili da je i ono osvojeno, a tim će bit ugašena ako bog da zadnja erce- govačka vatra. Gfrosp. VaŠić, austro-ugarski konsul u Sa- rajevu, poslao je bio prošastoga proljeća i ljeta grofu Andrassy-u nekoliko izvješća o Bosni. Ova su izvješća sada obielodanjena. Po njima se vidi kako je žalostno bilo stanje u Bosni u ono doba. Izvješća pripoviedaju kako je malo po malo serajevska buna rasla, dok je napokon onako zamašna tu skoro po- stala bila. Dakle si varaju oni koji misle da grof ^lđrassj nije prije ulazka vojske o Bo- sni obaviešten bio. Pače on će se bit Vaši- ćevim izvješćima i u Berlinu na sastanku poslužio da dokaže što nara se pri grauicam kuha. Brzojavljaju iz Carigrada, da engleski poklisar imao prošastoga utorka izručit Sul- tanu pred Savfet pašom predloge o reformam, Što bi imala poduzeti Turska pod engleskim nadziranjem. Iz istoga grada brzojavljaju istoga dana, da viesti s Rododpskih planina donose kako su Rusi napali na ustaše, pokle su im prije uzalud naredili bili da se prođju oružja. Izgore tolika sela u dolini Arde. Boj se bio za tri dana. Po tomu Rusi se ostave napa- danja, čekajuć da im pomoći dodje. Sada više nema sumnje da odlazak česti ruske vojske izpred Carigrada 11 Odesu, nije bio početak odlazku ciele ruske vojske. Ono je bila zamjena kd zamjena. Jedni odoše, drugi dodjoše. Sva će ruska carska straža natrag u domovinu; ali će na nje mjesto stat, misle, 50.000 Rusa, što će preko Balkana sać u Rumeliju i u njoj popeti Čadore. Srbska ministarska krizis kako da se neće izpunit još. Više se ne govori 0 promjeni ministarstva, ni cjelovitoj ni ne cjelovitoj. Knez će se Milan usta vit u Nišu, po glasu iz Beo- grada od 31 kolovoza, šest nedjelja dana a mjesec će se dana ministar Ristić u Karlsbadu. Odoše iz Niša u Prištinu dva srbska Častnika, da se dogovaraju tamo s Nazif pašom 0 turskoj selitbi iz onih krajeva, što po ber- linskom ugovoru Srbiji prjpadaju. „Standard" javlja, da je buna nastala u južnoj Anatoliji, te je poglavar Sirije dao po- trebite vojničke naredba Ova buna neće može bit, koliko ni prvi put, vele Turskoj naudit, jer će bit buna turaka po krvi i vjeri proti turskoj vladi. Poslovica kaže da neće vrana vrani izkopat oči. ^ PODLISTAK, Sv> Stana hrvatska Kneginja. Crta, iz hrvatske-crkvene povjesti. (Piše za „K. D." 0. Petar K. Bacić.) Bribir. Idjući iz Skradina kraljskim drumom, te pro- šav liepu udolicu Vaćana, negda župe, a sad podru- čnog sela, čim se uzpneš na grlo, pred oči ti pada lako uzvišena glaviea, sa ajevera položita, sjugauz- brdita, na kojoj vide se ostanci'obrdani negdašnjeg hrvatskog grada Bribira. Još prije Isusova rodjenja Berberium je obstojao, a da je bio na ovom istom mjestu, svjedoči ime, položaj i izkopane rimske bab- ke. Bribir tekar 7 vieka posije rodj. Isusova dolazi na glas, jer od tada postade sielo hrvatske županije. Sa ovog mjesta, kao središta gornjo-zagorske Dal- macije, ili Hrvatske, pogled je divan, širok i neza- priečen. Odovle gledaš vrhove Velebita i Dinare, ravnice Kotara i krševitu Bukovicu. U Bribiru sjala slava i veličje hrvatske plemićke porodice SubićU. Nu još prije tog zemana, za rimskog ovdješnjeg go- spodstva, bribirska glavica bi napojena svetom krvi Krstovih sliedbenika; ovdje sv. Maksim sriemski bi- skup podnese muku za Isusa! Bribir bio u Hrvatskoj slava i ponos cielog ju- ga, štit i zapleće proti svakom nasilju morskih gu- sara, i gorskih napadača. Bio stožer cvatućih tad Kotara, bojno poprište, zlatni buzdohan, 0 kojeg su se lomile glave neprijateljske. Bribir bio, al ga već nejma. Sva mu slava srušena; ures i ponos oboren. La divisione Szapary. Una lettera del Pester Llyod dalla, Drina cal- cola il numero degli insort;, che stanno di fronfce al generale Szapary, a 32,000, con buonissime armi ed artiglieria. Il corrispondente osservava: „Aquesto grande numero d'insorti bene arm'ati ed esercitati nei combattimenti, il generale Szapary de ve tener fronte con 6840 uomini, poichè a questa cifra venne ridotta la sua divisione. Gli insorti am- mirano la condotta valorosissima di queste truppe, il cui comandante fece sforzi più eroic't nei combat- timenti presso Tuzla, Gracanitza e Doboj. Sempre in numero inferiore, su d' un terreno frastagliato, senza sussistenze, minacciato da tir.tte le parti, con un treno e munizioni insufficienti, Szapary nondimeno seppe respingere tutti i violenti attacchi del nemico e salvare da sicura rovina le sue truppe. La ritirata di Szapary è più da amm^arsi che non la vittoria di qualche al tro generale". Le insurrezioni in Turchi a. Scrivono da Jannina àlla Pol. Corr. : „L'assoluto silenzi.o èerbato dal governo rela- tivamente agli avvenimentff ne! vasto territorio fra Salonicco, Larissa e Velesi, è risultato inutile. „Grazie alla sólita organizzazionc td all'abile direzione, gl' insorti hanno già riportato parecchi successi. La banda più numerosa si trova sotto gli ordini del comandante Stojan ; essa è forte di circa 7000 uomini, fra i quali 8Ô0 soldati di cavalleria, 60 di artiglieria con parecchi cannoni. „Stojan, colla sua banda, osa intraprendere lontane scorrerie sino a Biglo, Bitol ed Ohrida in Macedonia. Una parte di questi insorti in una rico- gnizione, incontro presso Ilschide due battaglioni di nizam, sotto il comando del Bimbaschi Hassan bey. Il combattimento accanito, al pari che sanguinoso, duré 8 ore e costo aile truppe ottomane 250 morti e feriti; fra i primi si trova anche il Bimbaschi (mag- giore). Gli insorti avrebbero subito perdite anche più gravi. Il loro comandante restó leggiermente ferito. Egli impose una coniribcizione in danaro alla U obseg vrh glavice prostran Je više od dva kilo- metra; još uzgor stoji gradac Bana Subića, oborine nekoliko zdanja, nešto bedema^, i grčko-istočna crkva, posliednjeg vieka pretvorena u: crkvu njihovu svetih Joakima i Ane, a to bila crk va katolička sv. Ivana Krstitelja. Kao i po drugih ..mnogih mjestih Dalma- cije, mnoge crkve paše i, u zao čas! porodice pre- tvoriše se u grčke!! (O tempora 0 mores!) Tute me- dju ruševinam još se vide zidovi onda glasovitog franovačkog Samostana, gdje (kao što povjeda Mar- tyrologium Franovačkog reda) stojaše Blažni Andrija Albanjanin: „cujus sanctitatem quam plurima post mortem miracula declaran t(26 decem.) U ovom Samostanu dovrši sveti život Bartul Biskup Sfcra- dinski, posle nego se odreČe biskupske Časti. Samo- stan je bio divan, jer su g;a kneževski sagradili i obdarili hrvetski velmože Bs mi Šubići. Subići-iZri nski). Kneževska porodica Su bića, bijaše vele možna ondašnjih zemana i premogu<ća u Hrvatskoj kralje- vini i starodavna svojim pori eklom. Pojavljaju se u hrvatskoj poviesti, i na pozori štu bojnih vriemena kad Tatari haraše i pustošiše hrvatske krajeve, za Kralja Bele IV, koji, podiže Subića porodicu na kne- ževsku — Comites de Zrin --— to godine 1251. Nu nalazimo Stjepana «.Subića junački gdje Klis brani od Tatara, i suzbija njihovog vodju Kajdana. Subića porodica bila je |edi 1a od šest velmožskih porodica, što su hrvatskoga 1 cralja izabirale. Vriemenora, kako propadi e Bribir županijski grad, propade i Subića porodica., p: rem navrnuta na „Zrin" grad! Da pođpunije bude i r; azgovjetnije razvedeno življenje hrvatske kneginje, Be gumile Stanislave, ovde località d'Ilschide e porto via inoltre secolui 280 uomini atti aile armi. „Una seconda banda, nelle cui file si trovano molti militari, è comandata dal prete Kostadinos. La forza di questa banda è calcolata a 2000 uomini, tutti armati con eccellenti fucili. Kostadinos non opera di proprio impulso, ma sta sotto il comando supremo del voivoda Ilios, il quale ha pure sotto i suoi ordini una banda di 4000 uomini. A Salonicco, qui a Jannina, a Prevesa, a Larissa ed in parecchie altre località sono comparsi proclami di Ilios che chiamano aile armi tutti gli uomini sino 50.o an no di età, assegnando loro delle località di concentra- mento. Questi ordini sono dati quasi sotto gli occhi del governo, e si deve osservare che sono eseguiti quasi dappertutto. Ilios è un uomo molto temuto. I quattro tabors di redifs, dopo un breve combatti- mento presso Velesi, si diedero alla fuga, lasciando nelle mani degl' insorti due cannoni. „La Porta è perfettamente conaapevole délia pericolosa sua situazione e si prepara quindi tanto più energicataente alla lotta in quanto che tutte queste bande sono considérate come l'avanguardia delle truppe greche. A comandante in capo di tutte le truppe che si riuniranno in Tessaglia, nell'Epiro, in Macedonia e nei vilajet di Kossovo, sarà nominato Mehemet Ali pascià, il quale servi per molti anni in queste provincie quale generale e cono^cçj bene il paese e la gente. Per ora il comando è tenuto da Achmet Hamdi pascià, le cui qualità sono molto lodate, Sul territorio in cui si trovano gl' insorti vi sono finora 4700 uomini con 60 cannoni. Hamdi ha ricevuto 1' ordine di chiamare al più presto sotto le armi i mustehafiz albanesi. Una commissione di 22 ufficiali venne spedita a questo scopo nelle diverse città. „Gli albanesi prendono volontieri le armi, poichè si fa loro intendere che la lotta avviene pel mante- nimento délia loro nazionalità e religione. Lo ScheiJc-ul-Islam ha diretto un manifestó agli Albanesi, di cui ecco il brano principale: „Fedeli, „Da tutte le parti sorgono gl' infedeli, nemici délia nostra religione, per soggiogarvi e distruggere il culto divino. Il sultano, il protettore délia Fede, è fermamente risoluto a difendervi con mano sicura ; non sarà ceduto neppure un pollice di terreno nei nostro paese al nemico ereditario. SehieratCvi intorno alla „bandiera verde" del profeta; córrete alie armi e la vittoria sarâ vostra. Pregate perché vi sia ac- cordata la vittoria. , ,,ll servitore di Aliah". La strage đi Banjaluka. Scrivono ali' Elle rt dr : Nell' ospedale di Banjaluka giacevano, oltre ai nostri, anche alcuni feriti turchi. Sotto il pretesto di visitare questi ultimi, parecchi Turchi vermero ali' 0- spedale; a questi seguirono altri di guisa che dopo brevissimo tempo vi si trovarono radunate intere tor- me. Come risulto poi, ognuno di questi visitatori na- scondeva delle armi sotto le vesti. Ali' improvviso si udi un terribile allarme e spaventevoli grida di soc- corso. Le truppe di Banjaluka si precipitarono a quella volta e trovarono (inorridite!) tutt'i nostri fe- riti, i medici e gl' infermi assassinati in un lago di sangue. ću navesti rodoslovno slabio porodice Subića onako kako ga izvodi naš povjestničar Maruiić. Stipko, vojvoda Trogira god. 1229, te Ban sve Hrvatske godine 1251; njegov brat Juraj, vojvoda Spljeta god. 1229, i ovoga sin Marko. Nu Stipko imade pet sinova, i to: 1) Joakima, Bana Hrvatske i vojvodu Spljeta, ^godine 1271; 2) Grgura, vojvodu Omiša, Trogira i Šibenika, to god. 1282; 3) Mladina, vojvodu Trogira god. 1276, voj- vodu Spljeta god. 1282; 4) Pavla, vojvodu Spljeta god. 1276, Bana Primorja Hrvatske i Dalmacije, i Gospodara sve Bosne, to god. 1275 (ovi umri u vr- huncu slave god. 1311); 5) Nikolu, Bana Dalmatin- sko-hrvatskoga god. 1275. Šesta kćer Stanislava sve- ta, 0 kojoj pišem. Po običaju srednjega vieka, najpobožnije bijaše uzgojena plemenita gospoja Stanislava. Kao Angjeo božiji bila sveta od djetinstva, a sve ju vrline i krie- posti rešile u duši i tielu. Krasno lice još drago- snijim činilo njezine kršćansko krieposti; plemenita duša odsiev davala u svakoj rieči, te bi bio reko, da ova kršćanska djevica, nigda svieta nije vidjela. Zaglušena slavom svojih rođjaka, kao plemenitavgo- spodja morala biti pri svakom zboru i sobetu. Čim su ju obasipali hvalami i slavom, čedna djevojka saželi samoću, gdje bi mogla vjerno Bogu služiti, i učuvati dušu od svjetskih zahoda. Stanislava odkri- la želju srca svoga svojoj braći; oni, kao pobožni knezovi, neprotivili se želji svoje miljenke Stanice; te zbilja po njezinoj želji Ban Pavao sagradi sestri Samostan u gradu Skradinu, posvećen na čast Bla- žene Jelisave ungarsko-hrvatskog kralja kćeri, kne- ginje Turindžinske, extra moenia civitatis. (Sliedi.)