parte méridionale 5, — nei buoni terreni d'Inghil-
terra, Belgio, Germania, Olanda ecc. è i5, 20 e
perfino 25 per 1 — il Messico ed i paesi equino-
ziali danno perfino 3o e nelle pianure di Guaroxato
5o ad 80 granelli. (Lloyd.)
— Un paroco in Ungheria, settimane fa, è
stato morsicato dal suo cagnolino in un dito. Non
vi badó in sul principio, ma essendo morto il cane
al terzo di d* idrofobia, il paroco convocó la sua
gregia spirituale, prese commovente congedo dalla
medesima, s'incamminó per Buda onde ricoverarsi presso
que'padri misericorditi ; s' annunzió ammalato, e non
erano scorsi 5 di, che mori in mezzo a terribili
parossismi di rabbia canina.
— Sulla coltivazione dei gelsi, sulPeducazione
de' bozzoli, e suir approssimativo prodotto sérico nel
i8if7, la nostra gazzetta provinciale diede nel suo nu-
mero 88 un ragguaglio, da cui prendiamo i dati se-
guenti, che potranuo servire di compimento alie par-
ziali indicazioni da noi fatte ne fogli dei 4 mes» de-
corsi.
Si conosce esattamente quella quantita solo, che
dagli allevatori è stata presentata aile autorité comu-
nali per aspirare a' premii — limitati a 2 classi di
produttori, cioè dai 3o ai 60 funti di bozzoli, ed
oltre ai 60 funti. 11 numero dei concorrenti era di
318 , e ci è grato di scorgere , che nel maggior
numero appartengono alla classe rustica, la quale aven-
do foglia propria , non va incontro a'dispendii, ai
quali vanno soggetti gli allevatori, che non ne han-
no, particolarmente nelle città, e pon no per tal
modo concorrere coi prezzi. Anche le filande, che
qua e là si eressero, contribuirono a svegliare più
d'un producente rustico — per lo che se le cose
procederanno di questo passo, vedremo di anno in
anno andar aumentando la quantità del prodotto.
I concorrenti ai premii erano nel circolo di Za-
ra 5o, in qnello di Spalato 74 9 di Ragusa 26, di
Cattaro i52, e la somma delle partite presentate
ascendeva a i6558 funti e qa di bozzoli, ripar-
titi cosi : 5462 al circ. di Zara, 3o43 al circ. di
Spalato, i5oo a Ragusa , 7553 al circ. di Cattaro.
Fra i produttori di partite da 3o ai 60 funti
furono premiati nel circ. di Zara 4, nei circ. di
Spalato 4, nel circ. di Ragusa 2, e 2 egualmente
nel circ. di Cattaro.
Quelli poi che produssero oltre ai 60 funti sor-
tirono il premio nel circ. di Zara 2, nel circ. di
Spalato 2 , ed uno in cadaun dei 2 circoli di Ragu-
sa e di Cattaro.
— Una nuova disposizione relativa al regno
delle due Sicilie per le provenienze dai porti austria-
ei, modifica la riserva sanitaria, di cui abbiamo
parlato nel nostro numero 44 e se ' carichi e le
imbarcazioni saranno scortate dal certificato d'un
regio console siciliano, che oltre alia buona salute,
non esiste nissun sospetto di colera si accordera la
libera pratica, in mancanza della quale avrá luogo
la contumacia di 21 giorno. I carichi con stracci sen-
za fedi dello spurgo sono soggetti alia contumacia
di 14 giorni.
Sarebbe mancare ad uno de* principali doveri
propostici in queste pagine non facendo menzione del
recente lavoro d'un nostro giovine letterato, che per
la sua ingegnosa novità mérito nel congresso di Ve-
nezia onorevole plauso.Porta in fronte — Annotazio-
sul canto XVIII dell'Iliade , ossia dimostrazione del
vero sistema planetario conosciuto ed allegoricamente
descritto da Omero ne' suoi poemi. Venezia tipografía
Armena 1847
L' autore è il raguseo Antonio Sodargna , pro-
fessore nel collegio fraucese di Costantinopoli, che
con questo suo primo saggio dà a vedere ingegno
giá provetto nell'arte, e sagacemente acuto. Ne ba-
stí questo semplice cenno, riservandosi di tenere più
lungo ragionamento il sig. Baldovino de Bizzarro in
un articolo che sta apprestando.
BELLE ARTI.
Conformitá, nello scopo e rappresentazione
artística. Arch.
Costruivasi nella piccola chiesa parochiale del
sobborgo di térra in Sebenico, a mano manca eu-
trando, una cappella, che formava il soggetto del
comune ragionare , come suole avvenire ogni qual
volta novella opera si erige.
Ci trovammo appunto in quei giorni cola, in
cui piü fervevano le disputazioni, che riputiamo far
note, col divisamento , sempre certo plausibile, di
giovare a taluno vago delle arti belle, e sollecito
di conservare per esse un sano gusto. Indagavasi
primieramente sul fine, peí quale una simile cappel-
la si edificava.
Per quanto alcuni si assottigliassero non veniva
loro fatto di rinvenirlo: mentre dicevano, non per
provvedere al bisogno dell' accresciuta popolazione,
perché di poco capace; non per mantenere l'eurit-
mia, perché affatto discordante dai resto del tem-
pietto y non per daré un rilievo alio insieme, perché
anzi lo scompone e deforma. A che dunque cotanta
spesa? Nol vedi, dicevasi! per bramosia di collocar-
vi queir altarino a cui ora sono principalmente rivol-
ti gli sguardi, né volendosi con altri oggeti distorli-
fabbricavasi appunto cotesta cappella perché li cou-
vergesse.
Fissammo noi ancora su desso 1' attenzione, ag-
giungendovi francamente il noslro giudizio, guidato
dalla ragione e dai sentimento, e non da prevenzio-
ni; stimando pero di precedere con alcune notizie;
onde piú chiaro si faccia.
Dopo il concilio epaonense, che decretava gü
abitanti, e a questo segue il distretto di Jajce con
46,473 abitanti.
La popolazione eomplessiva si forma di 442,500
maomettani, 487,022 greci orientali, 208,950 cattolici,
2429 israeliti e 294 persone che appartengono ad
altre conféssioni religiose. II numero deüe citta neila
Bosnia e nell'Ercegovine ammonta a 37 e oltre queste
vi sono: 3 sobborghi, 35 borgate e 4894 villaggi. Le
cittá piü popolate sono: Serajevo con 21377 abitanti,
Mostar con 16048, Banjaluka con 9560, Bjelina con
6090, Travnik con 5887, Dolnja Tuzla con 5199 e
Livno con 4597. L'elemento maomettano é prepon-
derante nelle cittá; la maggior parte degli israeliti,
2076 di numeao trovasi in Serajevo.
Primismo iz Mostara knjigu s naslovom „Mladi
Hercegovac". To je hrcegovački novi i stari Koledar
za pristupnu godinu 1880. Ovo je osma godina da
se izdaju hrcegovački koledari, koje narod, kako
što u obće koledare, veoma rado čita. Opažamo sa
zadovoljnošću da hercegovački koledar dobralino na-
preduje, ne samo glede forme, koja je svako ljeto
pravilnija, nego i glede raznovrstnosti i važnosti u
sadržaju, U ljetošnjem uložiše svoje pero g. N. Vežić
poznati nadzornik gosp' i šumarstva, pa G. Biakovac,
0. A. Zorica, i Simun Večetić. Netko pjesmu, netko
poučnih sastavaka, a da popunja obične al zanimive
koledarske viesti i pučka nagadjanja o vremenu, o
rodnoj il nerodnoj godini i. t. cl. Knjiga eto sama
po sebi zaslužuje da ju podupiremo, a još više kad
se pomisli da je ovo jedina periodična knjiga koja
u Hercegovini, po nastonjanju katotičkih redovnika na
sviet izhodi. Mladi je Hercegovac obielodanjen kat
tiskom Dom. Franja Milićevića.
D' ora innanzi le corrispondenze a destinazione
per le altre provincie délia Monarchia austro-unga-
rica, délia Germania ecc, impóstate qui clopo la par-
teriza del piroscafo del Lloyd diretto per Fiuiue, il
lunedi aile 9 ant. m., verranno spedite a destino per
la via d'Ancona ogni martedi aile 8 ant. coi piro-
scafi délia Societá italiana Florio, nonchè ogni se-
condo mercoledi aile 6 antim. incominciando dal 18
corr. coi piroscafi del Lloyd diretti por Ancona.
Pišu nam iz Njemačke: Čitamo u Zeitschrift
fur katholische Theologie, da je Profesor Jagić u
Berlinu izdao Quatuor Eoangeliorum Codex glagoli-
ticus. Ovaj kodex samostanci gore Athos god. I860
darovaše ga caru Aleksandru II On pripada svrhi
X vieka. Po kraj ih s ćirilicom napisane su nedjelne
propovjedi. Kodex je važan za slovinsku crkvenu
književnost; Prof. Jagić veli o kodexu: aut ev ipsa
linguae palaeoslovenicae patria originem ducere, aut
in Bulgariae partibus ad genuinum exemplar palaeo-
slavonicum satis aecurate descriptum esse" i nadostav-
lja: ex numero vetustissimorum linquae palaeoslove-
nicae documentum esse facileque inter omnia quae
nunc novimus primum locum obtinere. (Prolegome-
na p. XIX).
Pišu nam iz Boke Kotorske: Što u jednom
dopisu „Nar. L." odovud tvrde, da je naime amo
razdieljena vanredna podpora svećenstvu obiju vje-
roizpoviesti, to ni je istina glede katoličkih svećenika.
II Vescovo di Linz Möns. Rudigier lia diretto
al Card. Arcivescovo di Praga una íettera di con-
gratulazione peí Momerandum presentato dall'Epi-
scopatoto boemo in cui si domanda che la scuola
pei cattolici sia nettamente cattolica, e ció é bastato
alia Triesíer Zeitung per gridare frenética: „Die
clericalen inobilisiren auf der ganzen Linie." Mobi-
lizzazione dei clericali su tutta la linea. — Augu-
riamo che il grido prematuro abbia per cffetto ciö
che annunzia come avvenuto la gazzetta triestina.
Do sada su samo Redovnici S. Frano i gdje-
gdje njeki Popovi imali oblast podavati u ustano-
vljene dneve obćenito odriešenje članovom III. Reda,
nazvanim Trećoredci. Budući se pak Trećoredci vre-
menom vrlo umnožili, Generali Reda Kapucina i
Franjevaca izjave da dojedan član III. Reda Sv.
Frane ima pravo i oblast zaiskati u Izpovjedniei u
kojega mu drago Izpoviednika obćenito odriesenie, i
da dojedan Izpovjednik može mu ga u tom slučaju
udieliti. Izjava Generala Franjevaca veli: „Svi mi-
snici Redovnici kojega mu drago Reda, i svi misnici
Svećenici, i ako nisu članovi HI. Reda, mogu udje-
ljivati Trećoredcem obćenito odriešenje i papin blago
slov, nu samo u Izpovjedniei, premda sa strane
vjernika nije potrebita prava Izpovied." Podavajući
odriešenje nije potrebito poslužiti se kakovimi osobito
naznačenimi riečmi, nego je dovoljno svetotajstveno
odriešenje sa namjenom da se osobi dieli i dotično
oproštenje. Ako koji Trećoredac pita u Izpoviednici
obćenito odriešenje bez da se je izpovjedio, tada
mu se naredi da se uprav skruši i izgovori djelo
pokajanja, naloži mu koja mala pokora i poda mu
se obćenito odriešenje n. p. ovimi riečmi: „ Auctoritate
tibi concessa et'mihi commissa ego te absolvo ab
omnibus peccatis tuis, in quantum hujusmodi aucto-
ritas se extendere potest, et concedo tibi Indulgentiam
plenariam omnium peecatorum )una com benedictione
papali) i. n. P. Obćenito odriešenje može se
udieliti četri puta na godinu, bez da je naznačen
koj stanoviti dan. Za obćenito odriešenje bez papina
blagoslova dnevi su naznačeni. L. B. S.
Il Fantasmografo — Il giornale l'Observer, a
cui lasciamo tutta la responsabilitá, annuneia che il
signor Gresham, meccanico di Nuova-Yorck, ha fatto
la scoperta di un método per mezzo del quale un
bastimento puo essere fotografato in alto mare di-
stante dalle 100 aile 6000 miglia, dandone il foto-
grafo il nome, la latitudine, longitudine e la desti-
nazione, presa dalle indicazioni marcate col gesso
sopra il ponte délia nave.
Il signor Gresham, dopo una lunga serie di
esperienze, ha provato che egli puô produrre un
miraggio artificiale, il principio del quale, scicondo
egli dice, è il medesimo di quello che in mezzo al
deserto di Sahara riflette le hnmagini di laghi e di
acque distanti 1000 miglia.
Questo miraggio artificiale, per quanto è dato
accertare sino a questo momento, si puo ottenere
únicamente a mezzo del petrolio e dell' asfalto.
E neeessario soitanto avere a bordo poche libbre
di asfalto, un turibolo per bruciarvelo entro, una
piccola batteria per riscaldare i fili mettallici dei
quali deve essere circondato.
La macchina inventata dal signor Gresham ri-
produce il miraggio artificiale sulla latta. L'istru
mento usato per fotografare gli oggetti veduti nel
miraggio è chiamato tlall' inventore „fantasmografo"
e si trova ora in una forma imperfettissima. — Non
pertanto l'inventore predice che fra non molto sarà
portato a perfezione, ed allorquando le compagnie
marittime d'assicurazione si saranno persuase del
suo valore insisteranno con ogni possa perché tutti
i Iegni sieno provvisti di un apparato cotanto utile.
~~ In siffatta maniera- le compagnie saranno consa-
pevoli délia posizione dei vascelli da esse assicurati
contro i rischi marittimi.
Lettiire popolari. — Romanzi, racconti, novelle,
storie, leggende, costuini, viaggi, scoperte, invenzioni,
scienze, arti, industria, archeologia, economía dome-
stica, amenitá; ecc. ecc.: ecco ció che conterrá, inter-
polatamente questo nuovo periodieo sorto col nuov-
anno e che vedrá la luce in Roma ogni 15 giorni
in fascicoli di 16 pagine con copertina colorata. L' ab
bonamento annuo é di solé L. 2 l'edizione comune,
e 5 quella di lusso: all' estero una lira in piü. Molti
premi sono destinati per gli abbonati e pei collettori.
Lo raccomandiamo caídamente ai nostri associati.
Nuova pubblićazione. — E! uscito il primo nu
mero del periodico „11 Movimento cattolico/' „Bol-
lettino ufficiale del Comitato permanente per 1' Opera
dei Congressi cattolici in Italia." E' inutile che noi
facciamo avvertire l'importanza di una tale pubbli-
ćazione per i Comitati parrocchiali, dovunque essi esi-
stono, e per ciascuno dei membri di essi, i quali in
questo periodico mensile (ch'esce in elegante quaderno
di 32 pagine in ottavo) trovano articoli istruttivi e
pratici assai sulle Opere cattoliche istituite o da isti -
tuirsi e notizie oltre agli Atti del Comitato perma-
nente ecc. — II periodico uscira esattamente 1' ulti-
mo giorno di ogni mese. 11 prezzo d' associazione
per 1'Italia e d'Ital. Lire tre annuali anticipate, tre
e cinquanta per l'estero.
La Direzione: Campo s. Maria Formosa N.
5264. Venezia.
-> —
lIovioiHiio delta marina auslnningarica.
Alessandria: p. 31 gen. Bolivar, Gerolimić,
P. Said; Ara, Harabalja, Marsiglia; Giovanni, Ra-
dovani, Inghilterra. Ayr: a. 8 f. Eolus I., Thian.
Belfast: p. 9 feb. Dalmazia Vidović, Cardiff. Bo
Ston: a. 9 f. A. Fraterno, Krelić. Cardiff: a. 7
f. Fratelii F., Ferenza; Treći Dubrovački, Turčino-
vić; 10 f. Lamecli, Kosović. Cette: a. 8 f. Emidio,
Soić. Costantinopoli: p. 5 feb. G. Župa, Štuk,
Cork. Dunkerque: p. 7 f. Else, Grbac, Newcastle.
Falmouth: p. 7 f. Pelješac, Buntjelić, NeWry; 8
Maria D., Negovetić, Malpas. Fortress Monroe:
p. 25 gen. Rosina, Tonetti, Marsiglia. Gibilterra:
a. 5 f. Prvi Dubrovački, Sulić. Gravesend: p. 6
f. Milica, Cetkovie, Trieste. Lisbona: p. 2 f. Bal
kan, Sterk, N. York. Livorno: a. 7 f. Šesti Du-
brovački, Jašić; Siloe, Martinolić; 9 f. Fidio Rado-
slović. Lonđra: a. 7 f. Srećna P., Gjaja. Malta:
a. 1 f. Ati, Ferrari; — p. 23 gen. Uno, Martinolić
e Factis non Verbis, Tripković, Marsiglia. Marsi-
glia: p. 8 f. N. Ciriaco, Tomanović, Varna; Iris,
Haračić, P. Said. N. York: a. 29 gen. Bakran,
Pavletić; Josef, Ivančić. Portland: a. 23 gen.
Šator. Pouillac: -a. 9 f. Gjurko, Dobrilovie; Mala-
leel, Bervaldi; Artiere, Campacci. Queenstown:
p. 7 f. Eolus I., Thian, Liverpool; 10 feb. Lealtá,
Pavletic, Leith. Savona: a. 8 f. Deskovic A., Gla-
van: — p. 8 feb. Lina, Benussi, Costantinopoli.
Shields: p. 9 f. John, Pasquan, Trieste. St-Tho-
mas: p. 8 gen. Filadelfia, Poldrugo e Tri Brata,
tírozovic, N. Orleans. Trapani: a. 6 f. Vesta, Pe-
tricevié; 7 Elena C., Kosulic. Venezia: a. 9 feb.
Figlia Penelope, Niketié.
Lisbona, 5 gennaio. (Tel.) Arrivó qui felice-
mente il bark aust.-ung. Leandro, cap. Gladulié, da
Filadelfia, in 28 giorni di viaggio.
Lisbona, 3 febbraio. II bark aust. un. Nemirna
capitan Dabinovié, é stato nelegiato per 1' America
a 1 doll, per ton. di sale e 8 doll, per ton. di zuc-
chero.
Bordeaux, 9 febbraio. (Tel.) Arrivó felicemente
da Fiume in 22 giorni viaggio il bark austro-ung.
Gjurko, cap. Dobrilovic.
Westport, 4 febbraio. II capitano Premuda del
bark a.-u. Amor, arrivato qui da Baltimora, riferisce
d' aver sofferto durante il viaggio tempi molto eat-
tivi, cagionandogli danni alie vele, al fogone ed al-
1' opera morta.
AVVlSO. 40
II sottoscritto, sciolta la societa col fonditoie
Colbachini, si e provveduto di abilissimi artisti ed e
in caso di gareggiare colle primarie fonderie estere,
sia per sollecituđine e perfezione di lavori, sia per
mitezza di prezzi.
Tiene gik pronto un considerevole assortimento
di cainpane da 2. fino a 40. kil., a prezzi discretis-
simi, ed assume commissioni di qualunque grandezza.
Nel darne notizia ai mm. rr. Parrochi ed alle
ven. Fabbricerie, egli si lusinga che vorranno ono-
rarlo di frequenti commissioni cd incoraggiare cosi
una nuova industria patria. — Spalato
Giacomo Cukrov.
Gospodinu Jakovu Cukrovu
Spljet.
Dva zvona od težine u sve kil. 605, koje sa-
liste u Vašoj Lievnici, za moju Župu, budite uvje-
reni, da jim sličnih ovda nije, tako složnih i milogla-
snih, kako su oni. Njihov jaki glas zvuka preugodan
i daleko se čuje; svak jih hvali i divi se ko ovuda
prodje; zato ja i vas puk, koji velikim požrtvova-
njetn nabavio je svojoj ubožnoj i starodavnoj Crkvi
sv. Cipriana zvona, blagosivljemo, zahvaljujemo Bo-
gu da smo se na taku Ljevnicu namjerili. Obielo-
danite slobodno, da se stanu i druge ¿mpe služiti u
Vas. Vaša Lievniea uz znatnog zanatliju Frana Ja-
koba, bit će dika, otačbini i cieloj Dalmaciji.
Gatha, 19 studenoga 1879
Na Imendan N. V. Naše Cesarice Kraljice.
Pop Tomo PivČević, župnik
Jure PivČević, presjednik
Nikola Ktivačić\ blagajnik
Andrija Piv&ević
Nikola Ćović
Mate Gjeneralić, crkvari, zahvaljuju Ljeva-
ču i svemu puku, prvomu, na plemenitom slivenju,
a drugomu na blagodarnom trošku, trudu, na pomiji,
ljubavi i skladu, što su imali nabavivši nova zvona.
Deposito Apparat! ed Arredi ecclesïastici
di
FERDINANDO BONICELLI
in Lussinpiccolo.
Il sottoscritto si pregia di rendere noto che
ond'essere in grado di poter pienamente corrispon-
dere a qualsiasi ordinazione, ha fornito testé il Suo
Deposito di ogni Sorta di Stoffe e broccati per Pa-
ramenti, come pure di Baldacchini, Bandiere, Sten-
dardi, Piviali, Pianete, Dalmatiche, Veli Omerali,
Ombrelli, Cuscini, Stole, Strati mortuarî ; ed infine
di qualunque articolo per uso di Chiesa, nonchè di
oggetti si in legno che in métallo, come : Candelieri,
Crocefissi, Lampade, Ostensorj, Reliqxiiarj, Fanali ecc.
Le commissioni si eseguiscono con tutta solle
citudine a prezzi modici e franche di ogni spesa
d'imballaggio.
FERDINANDO BONICELLI.
AVVISO
Il sottoscritto si fa dovere di render noto
alle spettabili Amministrazioni comunali ed agli
altri UI'ficî ecc. che eseguisce qualunque lavoro
in limbri e suggelli a prezzi mitissimi.
Carlo Russo
Zara.
D. Ivo Ptođan, vlastnik, izdavatelj i odgovorni urednik. Tiskarna Ivana Wotdizke.
viedi da je jur jednom vlada nesretno prošla sa re-
guliranjem kongrue.
Sadašnji predlog navadja male svote, al i ove
mogu kleru osjegurati dohodke, odgovorne njegovom
dostojanstvu i položaju. Samo financijalno stanje
države priečilo je, da svote nisu veće. Namjeravano
stanje biti će ipak bolje neg prijašnje. Ovaj je
predlog učinjen, da se ipak može kazati, da se na-
stojalo sadašnje poboljšati. U ostalom to je tim ple-
menitije i za crkvu tim dostojnije, kad ona niože
s malo podpore vršiti svoju visoku zadaću. (Za što
se Conrad plemić od Eybesfelda ne vine do ove ple-
menŠtine, da bez plaće il s malom plaćom duži dr
Žavi? Mi smo osvjedočeni da se može biti izvrstni
ministar uz malenu plaću. Dajte nam dobar Ugled vi,
Conrade plemenitašu! 11 vam možda više stalo do
koje plemenštine druge vrsti? a u plemenštini glada
i golote želite da vam prednjače katolički svećenici
Za sastavljanje fasiona nije se moglo imati drugih
podloga, nego je vlada pripravna usvojiti, ako se
nadje, svaku bolju podlogu. — Od liberalnih članova
u odboru nije nitko zahtievao rieči, pa su s toga i
desničari šutjeli. — Uscher upravio je na vladu ne-
koliko pitanja: koje su zaklade, što jih nabraja §. 1
predloga, i kolike su; je li se vlada sporazumjela s bi-
skupim; je li minimalni prihod, koji se svake godine
ima ustanoviti u financijalnim zakonim, promienljiv ili
će uvjek ostati jednak. — Prisutni zastupnik vlade
odgovara, da se pod §. 1 imadu razumievati one
zaklade, koje su ovoj svrsi sada namjenjene i koje
će se u buduće namieniti; da sada nezna kolike su.
Sa biskupim vlada nije se sporazumjela. Minimalni
prihod biti će u prvim godinam promienljiv.— Msgr.
Pflilgl uze još jednom rieč, da izjavi svoje začu-
djenje, što vlada jedino za stradajući kler neima
novaca, dočim ima novaca u izobilju za sve druge
svrhe. Spominje da je vlada tu skoro votirala 9
milijuna za sami prilog aktivne službe činovnicim;
da vlada sada namierava graditi željeznicu sa tro-
škom od 35 milijuna. Predlaže napokon nek se iza
bere pododbor za pretresivanje predtečnih pitanja u
u ovom poslu. Za Pfliiglov predlog glasuje 11, proti
njemu 8 članova. Pri izboru imali su Jireček, Fischer,
Ruczka jedenaest glasova, Russ, Sturm i Scharschmid
osam; izabrani su dakle prvi. Ovom pododboru
predane su peticije na obaviest.
Iz Vaterl.
DoplSl.
Opet dobar izgled Zadarskoj vladi.
Vis. kr. zem. hrvatska vlada odjel za bogo-
štovie i nastavu izdala je naredbu od 20 veljače
1880 br. 158, kojom se pozivaju sva poglavarstva i
učitelji pučkih škola, da nastoje, da se izkorene kletve
med Školskom mladeži. Evo naredbe u cielosti: „Opaža-
va se, da od nekoga vremena ne samo ljudi odrasli
nego i sama djeca na javnih mjestih, bezobzirnošću,
koja je žalostnim dokazom već mekanične navade,
često uz najindiferentiji govor izriču najgrdnije
kletve, kuneć Boga, svetca, grob, krst i t. d. Kako
pojedincem, tako još više oblastim, a osobito onim,
kojim je bditi nad uzgojem naraštaja, sveta je duž-
nost svimi mogućimi sredstvi nastojati o tom, da se
izkorenjuje taj običaj, koji svakoga razumna čovjeka
ruži, a i sav narod sramoti. S toga se pozivaju sva
poglavarstva i učitelji pučkih škola, da na taj pojav
osobitu pazku obrate, mladež školsku o rugobi ona
kovih kletava svakom prigodom poduče i svaki
slučaj, na koji bi ili sami naišli, ili bi im se od
drugud prijavio, najvećom strogošću kazne".
II traforo del Gottardo.
Leggesi nella Gazzetta Piemontese:
II masso del Gottardo venne completamente
perforato. La lunga gallería di 14,920 metri fu sca-
vata in 7 anni e 3 mesi di lavoro, e ció segna il
frandissimo progresso fatto dalla técnica ferroviaria, 'aragonando il tempo impiegato nel traforo del
Gottardo con quello speso nella perforazione degli
altri gran tunnels, se ne deducono le seguenti con-
siderazioni: il tunnel del Cenisio, della lunghezza di
12.233 metri, venne scavato in 13 anni; quindi, in
medesime condizioni, il traforo del Gottardo avrebbe
dovuto impiegare un periodo di costruzione di 15
anni e mezzo.
In paragone poi al tempo impiegato per la
costruzione del tunnel principale del Semmering, il
tunnel del Gottardo avrebbe abbisognato 50 anni di
lavoro; in confronto al tunnel dell'Hauenstein, circa
30 anni, ed in paragone al tunnel di Altenbeckener
(in Prussia), 45 anni.
II lavoro essendo stato compiuto in 7 anni e
3 mesi il progresso medio giornaliero fu di metri 5,5.
II numero totale dei posti delle maechme e di
scoppio fu di 14,000; il totale della dinamite impie-
gata somma a 490,000 chilogrammi; il numero com-
plessivo dei fori da mina a circa 320,000, della lun-
ghezza complessiva di metri 396,000; i fioretti da
mina impiegati salgono a 1,650,000 pezzi; riparazioni
di macchine 200; numero delle vetture di materiale
esportato dal tunnel 1,450,000. In complesso si im-
piegarono 950,000 cambi di operai.
U Zagrebu, 2 ožujka.
* Kriza kod naše vlade nastala je prvo nego je
itko mislio. Kad se onamo studena mjeseca preki-
nuše u Pešti dogovori kraljevinskih odbora, te je
Pesther Lloyd nemilo udario na Mažuranića, vidilo
se odmah da je njegovome banstvu odzvonilo, i da
je pitanje vremena njegov odstup. Madiari najme
znajući dobro da Mažuranić ima u svojih rukuh
sve niti sabora i uprave zemlje, bili su osnovali slu
žiti se njim, da izvedu nagodbu secundum cor eorum,
pak mu odkazati službu, i s novim banom kojega
su jur imali in pectore preduzeti spojenje krajine
s materom zemljom uz uvjete kakvi bi kadri bili
prikučiti još jače Hrvatsku Ugarskoj. Mažuranić svoje
šestgodišnje slaboće oplakao rodoljubnim i držav-
ničkim činom, zamrsiv račune Tiszinoj vladi. Počet-
kom veljače sastavi on izvješće o nastavljanju do-
govora medju jednim i drugim kraljevinskim odbo-
rom, te u njem iztakne neobhodnost da se svetče-
nim aktom od strane krune proglasi spojitba kra-
jine s Banovinom, da u tu svrhu premilostivi kralj
izdade ručno pismo Tiszi, Banu, i Upravitelju Fili-
poviću, i da pozove sabor ugarski i hrvatski jeda
bi punomoćje raširili svojim kraljevinskim odborom.
On iztakne još da udesno pitanje kranških prihoda
za prošlost, na onome polju na kojem su se stavili
kraljevinski odbori, neda se bez Krajine riešiti. Od
ovoga izvješća prepis je Mažuranić poslao kralju.
Nije mogo Mažuranić jasnijim činom izraziti svoje
nepouzdanje u Tiszu nego je učinio, i valjda za po-
lučenje cilja kojega j,e Mažuranić imao imati pred
očima nije bilo shodno kruni tako nepouzdanje u
prvoga njezinog savjetnika pokazati. Bilo što bilo,
Mažuranić bi pozvan u Beč od Tisze, ostade pri svo-
me izvješću u sastanku kojega je imao s njim, ne
dobi audjenciju kod kralja, i vrati se isti dan kući.
U Beču on ne dade svoje ostavke, da pače Tisza,
iznebušen što je Ban, tako mekiš u Pešti, postao
junakom u Zagrebu, tako da, ostaviv većinu kralje-
vinskog odbora i ne saslusav nijednoga regnikolarca,
zastupao bio u izvješću mnenje manjine, — nastojao
vršiti neku presiju na njega, i kaza mu da će raz-
puštiti sabor, jer da se spojenje krajine ne može
sbiti prvo nagodbe. Ali Ivan Mažuranić sjeti se da
je Cengić Agu napisao, i reče u brk Tiszi da takog
reskripta on neće podpisati.
Vrativši se u Zagreb ne preuzme upravu, i
posije 2, 3 dana posla svoju ostavku u Peštu, koja
bi i prihvaćena ručni'm pismom od 21 veljače, te
istog dana i novi ban ¡jrof Lacko Pejačević imenovan.
Ob ovom težko bi bilo što unapried proricati.
Po svojih načelih i ol ičajih konservativan i katolik,
uzgojen u štovanju državne ugarske ideje, velikaš i
bogataš slavonski, dobar gospodar, putnik na daleko,
izobražen, - nije dosada 'grof L. Pejačević igrao
nikakve znatne političke uloge. Bio je negda u bli-
žih odnošajih s Rauchom, ali ga ostavi na vrieme,
te se pridruži narodnoj stranki, kojoj je sve dosada
bio vjernim članom. Prispio je u Zagreb dne 29 ve-
ljače brez ikakvog pričeka, te je odsio kao gost
kod našega kardinala. Odmah je primio uredovanje,
te ovih dana su mu se sve oblasti predstavile. Čini
dobar utisak svojom plemićkom finoćom na one koji
mu se približuju.
Nije vjerovati, da je on primio banstvo bezu-
vjetno, i da se podvrgnuo zadaći nezavidljivoj koju
je Mažuranić od 3ebe odvalio. Njemu je odredjeno
da spoji krajinu: kako i kad, to je još tajna. Bude
li on mogo osvjedočiti kraljevinski odbor hrvatski i
sabor, da taj kako neće biti na uštrb samostalno-
sti Hrvatske, a da taj kad biti će odmah iza nagod-
be, ova će se bez potežkoća ponoviti po starom ka-
lupu, te će narod dosta toga za sada pregorjeti, sa
mo da ujedinjenje zemlje pokroei. Ali tako osvje-
dočenje novi ban neće moći uliti u sabor, ako će
se on samo osloniti na Tiszova obećanja. Faktični,
vidljivi, svetčani dokaz valja da on iznese pred sa-
bor, — hoće li ostati slavodobitnikom, i utrti put
vladanju svome, koje bi moglo blagosovom roditi za
Hrvatsku. Ovo neizvjestno stanje neće za dugo tra-
jati, jer će se skoro sastati kraljevinski odbori u
Pešti, te će po svoj prilici proljeće pristupne godine
1880 biti znamenito za sudbinu našu. Quod felix
faustumque sit! 1.
Usljed toga naš velečastni g. župnik, videći
veliku potrebu za ovršivanje službe Božje, odluči
se na <l"brovoljne prineske k puku, za žrtvenik, gdje
će se G. Bogu posvetilište prikazivati, kao iza stvari
neobhodno potrebite nabaviti. Puk, a osobito varo-
šani, obilnom rukom, premda gladna godina, i uztr-
gajuć si isti zalogaj od usta, odazovnu se dragovolj-
no pozivu; ter tako sakupljenom dovoljnom svo
tom pribave se stvari najpotrebitije. Otvor i blago-
slov nove Crkve, za koji bi uoblašten velečastni
gosp. župnik Fra Honorato Miloš od Presvietloga
i Prep. g. Biskupa, bio je na 22 o. m. Po dovrše-
nom blagoslovu Crkve, kako sveti obredi donose,
napuni se Crkva dubkom puna puka, zatim župnik
ode s pukom, da obhodom prenese kip Spasiteljev i
njegove predrage Majke naše odvjetnice, u novu
svetu kuću na čast njihovu sagradjenu, iz mjestne
grko-katoličke Crkve; što se i ovrši uz veliku prat-
nju i pucanje mužara, dočim bogoljubne djevojčice
našahu bi. Djevicu od Rozarija. U obhoduseje mo-
glo opaziti, kako od velike radosti, gdje je dočekao
željno očekivani dan, mnogomu vjerniku suze letile
niz obraz. Svečanu Službu Božju služio je uz pod-
vorbu dvaju svećenika g. župnik. Sv. su Misi pri-
sustvovale sve injestne vlasti, kao i školska mladež
sa svojim učiteljskim osobljem, i mnogobrojan puk.
Tom zgodom rekao je g. župnik podulje liepo prigo-
dno slovo.
Pri koncu izrazi on svoju i svojih župljana naj-
harniju zahvalnost Njegovomu Veličanstvu Premi
lostivomu Caru i Kralju Franji Josipu I.; pak spo-
menu velike zasluge, i nastojanja vriednoga mjest-
noga Načelnika g. Josipa Kulišića; zahvali Crkovi-
narstvu; kao i drugim svim koji su što pridonesli,
u sv. svrhu. Na veče, koje je uprav tiho i liepo bilo,
vrvilo pučanstvo željno vidjet razsvjetu, nastojanje
i trud mjestnog Obćinskog Upraviteljstva, poimence
požrtvovnog g. Načelnika.
Sav varoš odsievao je u svietlu nebrojenih svieća;
prozori svih Ureda kao i ostalih kuća sve varoši
bijahu obavijeni vienci i sagovi razne boje. Osobito
Crkva i njezin turanj barjaci, šarolikimi lampioni,
i prekasnimi vienci. 1 spuštanje bengaličke svje-
tlosti upravo nas zadivi.
Ragusa, 29 febbraio (ritardata).
* 11 giorno 12 corr. la morte ci rapi, in soli sei
giorni, quasi ottuagenario il Rev.mo Canonico Dn.
Nicolô Arbanas, Direttore emerito delle scuole una
volta chiamate normali. Il Clero ha perduto in lui
un uomo di vasto sapere, la patria un figlio tene-
rissimo senza pari. Moltissimi di qualsiasi ceto e con-
dizione, ail' annunzio della morte di lui, con naturale
sospiro richiameranno alla memoria il loro antico
Direttore. Ai fanciulli in modo spéciale furono sem-
pre rivolte le sue più tenere cure; anzi durante la
stessa quiescenza sembrava non potesse vivere lon-
tano da questi. Si i fanciulli hanno bisogno d'un pa-
dre.... ed esso ben ne avea compreso il suo sacro do-
vere. Munito de' SS. Sacramenti, a sua spontanea ri-
chiesta, conservando fino ail' ultimo istante la limpi-
dezza di mente, spiro nel bacio del Signore. — Splen-
didi riuscirono i funerali ; tutta la città commossa vi
prese parte, dando cosi 1' ultimo tributo a colui che
seppe mostrarsi sempre, non con parole sonore, ma
bensi coi fatti, uno di quei rari e veri patrioti. Oh!
come vanno estinguendosi i veri Ragusei!
Vrlika, 24 veljače.
* Dopustite mi u Vašem cienjenom listu malo
prostora za ovo nekoliko redaka. Sa svih strana pro-
strane Dalmacije čitati je dopisa u Vašem listu, a
sa Vrličkih strana nikad ni crne, ni biele; baš kao
da je ovdje sve obumrlo. Laćam se dakle pera, da
Vam uzpišem koju, a to radostnu i veselu.
Prošlo cielih pet godina u gradjenju nove naše
Crkve, pa evo napokon svanu dan kad se u Crkvi
do konca sagradjenoj može žrtva G. Bogu svemo-
gućemu prikazivati, a puk svoje dužnosti i poklone
činiti. Nu premda je Crkva veličanstvena, uz ogromni
trošak i pomoć našeg Premilostivog Cara i Kralja
Franja Josipa I. podignuta, ništa ne manje i Crko-
vinarstvo moralo je u velike troškove uljesti, da prije
ovu gradju privede kraju; a uza sve to Crkva ne-
bijaše još pripravljena za svetu Službu Božju, nej-
majući žrtvenika.
Knin, 29 veljače.
Za cielo bit će vam, gospođine uredniče,, po-
znato, da je amošnja Čitaonica jur propala, i da je
mjesto iste ustrojeno neko družtvo od šestero dje-
čurlije srbske (?!!!), kojem družtvu, kako se ćuka po
ovoj varoši, dočim odgovornost ne uzimljemo, jest
poznati zanešenjak, rišćanin, ljuti protivnik katoličke
vjere i našeg rodoljubnog i umnog svećenstva a na-
ročito svetog otca Pape, mladi Jakov Miović Petrov
iz Drniša.
Na čast vašu braćo rišćani, jer zadobiste baš
iskrena prijatelja i zagovornika, koji će vas ako
Bog podieli zdravlja skoro u rieku Krku strovalit,
kao što jest — kako nam je poznato u Kninu —
strovalio i Drniško poljodjelsko družtvo u Čikolu.
X.
Trsteno, 24 veljače.
Čitali smo u novinam dopis iz ovoga sela gdje
se hvali revnost i nastojanje za školom g. učitelja
Pava Bezića. Poznavajući mi vrlo dobro toga uči-
telja i njegovo nastojanje za školu srdačno mu se
radujemo i kličemo: „Evala brate, žrtvuj se za na-
rod, Bog "će ti učinjeno dobro odvratit, kad ljudi ne-
priznaju pučkoga dobročinitelja, nego još kuju tomu
mučeniku vazda to grdje čavle! — Ti uz to nastoj
kao i dosada uz sve naše sudrugove, pa našiem tu
stiem gosparima udrimo iznebuške onu: Si fractus
illabatur orbis — Impavidum ferient ruinae. Uz ove
rieči svi složno na rad, pa ko će na nas složne? —
Ljudi se nemjere po galunima, nego po poštenju i
znanju!,, — Sad na drugo: U istom dopisu čita se
da djeca Brsečka na veliku dalečinu pohadjaju Tr-
stensku školu, a ja pitam: u koju će školu djeca Du-
bravska, Rigjička, Mravinska i Mrčevska? I ova se
djeca imaju izuči|i, s toga bi valjalo barem za sada
Sliedi Dodatak
Zadarski „Đalmata" od 5 tek. ima sliedeću
zahvalu, iz koje se može mnogo liepih stvaraca nau-
:grehota )fet ju dakle bilo mimoć mukom. Opa-
žamo da se držimo točno izvornika i nadje li tko
keju pogrešku, nek je ne pripiše nama:
"fltfiHi pet godiaa dana da je dolazio u
moje otečestvo Braićim, Boke Kotorske, Njegovo
.Carsko i Apostolsko Veličanstvo, Milostivljeiši Car
i Kralj na'á Franc Josef I., s Njegovom Preuzvise-
nosti Gospodinom Baronom od Kotlićem.
Blagodarñost je svakomu delovieku po istini
mite.
Ü toj j épóhi ja sam dobio pensiu i obdaren
bio r'ükófla njegovog Carskog i Apostolskog Veličan
fltva, s mojom porodicom. Ljubočaiše blagodarim
üarü i Njegovoj previsokoj milosti.
Šinovni blagodarim Njegovoj Preuzvišenosti Go-
spodinu Namiestniku Dalmacie Baronu od Rodića
Ua njegovoj milosti pram meni i mojoj obitelji, da-
vajući meni bogate pripomoći u prošlim pet godinah,
kao i sada n. p. u obećanju primiti mog jedinca
sina Stefaña u sieminištu zadarskom, gdi i ja isti
jesam moje nauke sveršio.
Živio Gospodin Baron Rodić i Njegova Blago-
rodnjeiša porodica! Živio prisvietli i pripoštovani
lin Episkop Stefan kav. Knežević koi dobra
svakom siromahu.
Ü Žadru, 22 decembra 1880.
Radivoj Martinović
Sveštenik u pensil."
ćim
Sul monte Antimon e nelle cave presso Miller-
schau io Boemia sarebbero state scoperte ultima-
mente ricchissime vene d' oro e d' argento. Dicesi che
si sta formando una comandita o societá anónima
con un vistoso capitale estero, alio scopo di estrarre
da quei monti quei tesori di antimonio, oro ed ar-
gento.
11 governo degli Stati Uniti d'America ha no-
minato una commissione di 30 membri del ceto
commerciale, la quale deve stabilire (frattanto per
due aani) la sua sede in Europa alio scopo di spie-
giare tutta la sua attivitá in favore del commercio
di esportazione americano. Questa commissione ha
in mira specialmente 1'Austria, essendoché 6 di
questi delegad sonó destinati per Trieste, Vienna,
Pest, Praga, Brünn e Leopoli.
II commissario superiore di finanza Nicoló Ma-
leievié fu nominato segretario di finanza ed il com-
missario di finanza Vladimiro Vuleta a commissario
superiore di finanza.
Colonie au8triache nel Paraguay. II ministro
residente austríaco a Buenos-Ajres, cav. de Gra-
venegg avea intrapreso nel passato setiembre un
viaggio di servizio nel Paraguay. Durante questo
viaggio e' Visitó e s'informé anche sulle colonie di
sudditi auatriaci che si trovano in quella repubblica.
A Rotario al Paraná vivono circa cento austriaei,
oriundi parte dall' Istria, parte dalla Dalmazia. Essi
espreSSero al ministro il desiderio che venisse a sta-
bitirsi a Rosario un proprio agente consolare. A
Paraná vennero a salutare il ministro il capitano di
porto ed il capo politico in nome del governo ed il
signor Giovanelli di Brazza, suddito austríaco ed
uno dei più rispettabili signori della città. A Paraná
e nelle vicinanza vi è una colonia abbastanza nu-
merosa, specialmente di dalmati. A Villa Formosa
abitano dei tirolesi. Nella capitale della repubblica, la
colonia conta circa ottanta persone, gente assai iabo-
boriosa, quieta e benevisa da tutti. Anche a Villa
Occidental il ministro trovö degli austriaei.
Alie 11 ant. dei 5 corrente aveva luogo, dinanzi
a Sua Santità Leone XIII. la Congregazione Ge-
nerale dei SS. Riti per discutere sul dubbio delU
virtil in grado eroico del Ven. Servo di Dio Fra
Bemgrto da Caneo dell' Ordine dei Minori Riformati.
Vi prendevano parte gli Emi e R.mi Signori
Cardinaii componenti la congregazione dei SS. Riti,
i Prelati Officiali ed i R.mi Consultori.
Riassumiamo dalla Germania di Berlino :
Nell'arcidiocesi di Posen e Gnesen 12 parroc-
chie si videro nel corso del 1880 ridotte orfane per
la morte de' loro parrochi, senza che in alcuna di
esse vi sia qualche altro sacerdote per provvedere
alia cura deíle anime. II numero totale delle par-
rocchie vacanti in questa diócesi è di 129 con una
popolazione di circa 2,500,000 anime, e solo in 20
di esse vi è ancora qualche cappellano o vicario ad
esercitare il sacro ministero. In carcere sí trovano
ora 3 sacerdoti e 2 altri sono soldati. La diócesi di
Breslavia nel 1880 ha perduto 43 sacerdoti, fra i
quali 29 parrochi. Le parrocchie che sono vacanti in
essa ammontano al numero di 160, delle quali 102,
sono interamente prive di sacerdoti. Circa un mezzo
milione di anime è privo della cura spirituale re-
galare.
U Olanda e V indipendenza del Transvaal. Lo
Standard ha dalP Aja, : 11 professore Harting ha
aperta una sottoscrizione per sopperire alie spese di
pubblicazione di un indirizzo che gli olandesi vo-
gliono inviare insieme ad una deputazione in Inghil-
terra, per raccomandare a questa 1'indipendenza del
Transvaal. L'indirizzo dovrà essere spedito non solo
ai giornali inglesi, ma anche a tutti i membri del
Parlamento, ai Mayor ed agli Aldermen delle prin-
cipali città inglesi. Verrà pure affisso nelle princi
pali strade di Londra. All'indirizzo si firmeranno
moltissime persone.
Un capolavoro di Fidia scoperto ad Atene. Dai
giornali francesi rileviamo la seguente notizia.
„II prefetto della Senna ha ricevuto il 31 di-
cembre 1880 questo dispaccio da Atene:
„Annunzio felice notizia: nel momento in cui
tutta la Grecia è sotto la armi, si è rinvenuta una
statua magnifica e completa, capolavoro di Fidia e
rappresentante „Minerva vittoriosa". Avvisate gli
archeologi.
Sindaco d1 Atene
"G. SUTZO."
Da questo dispaccio si deve argüiré che la
statua sia stata rinvenuta negli scavi che si fanno
presso Atene tra l'Acropoli ed il tempio di Giove
Olimpio.
grešaka. ^Tako u prvoj viesti: ,,D.r Frana" na mje-
viesti „pobrili" na miesto
bit čitatelji namah od prve
sto D.n Frana itd. a u
pobrinuli, i ostalo, što
sami izpravili.
ce
I sospetti della Prussia. 11 duca di Cumberland,
pretendente al trono di Annover, dopo la morte del
Re Giorgio V., che era stato spodestato dalla Prussia,
ha avuto teste un figlio. Il duca di Brunswick, gli
diresse le sue congratulazioni per questo faustö av-
venimento.
Ora apprendiamo dalla Gazzetta di Magdeburgo
che l'lmperatore Guglielmo si e fatto presentare dal
capo del suo gabinetto militare, il generale Albedyll,
un rapporto particolareggiato intorno a questo affare.
ilovimento della marina austro-ongarica.
Anversa: p. 17 dec. Mimi, Shields. Avon-
mouth: p. 14 dec. Crono, Cardiff. Ayr: a. 13 dec.
Drago G., 3altiix^ora: a. 5 dec. Des. Dubrovacki.
Barbadoes: a. 23 nov. Nestor; 25 Libero. Bor-
deaux: a. 19 dec. Helgoland. Burntisland: p.
17 dec. Amalia, Demerara. Cardiff: a. 15 dec.
Attivo; — p. 18 dec. Sagittario, Palermo, Dalmazia,
Table Bay; 13 dec. Liberias, St. Thomas. Catania:
a. 7 dec. Regent. Cette: p. 16 dec. Slavomir, Sa-
lonicco; .14 dec. Oasni, ¡Silentium, Ida S.; 15 Esther;
Rachel. Dunkerque: a, 15 dec. John, Bujan, Ca-
valiere. Falmouth: a. 13 dec. Rose, Valcid, Prelu-
cano. Filadelfia: a. 2 dec. G. Antonio; 3 dec.
Hrvat. Gibilterra: a. 9 dec. Cainan. Granville:
a. 5 dec- Viganj. Geestemünde : t?. 12 dec. Ifigenia.
Gravesend: p. .14 dec. Draga D.. Trieste. Hel-
voet: a. 17 dec. Peljesac; — p. 17 dec. Alessandria;
Cardiff e Milan, N. York. Havre: p. 17 dec. Dante,.
N. York. Ipswich: p. 13 dec. Marino, Cardiff.
Kingston: a, 17 nov. Madre Maria. Lisbona: a:
11 dec. Ara. Newport: a. 13 dec. Maratona. Malta
p. 11 dec. Alessandro T., Fiume; a. 7 dec. Ales-
sandro T., Marsigiia: a. 17 dec. Mirra,Pola, Astrea;
15 dec. Pomoc; 19 Marco, Maria, Franc. Luca; Mala
Marica ed Egle; — p. 16 dec. Mirto, Garrucha; —
p. 13 dec. Conte G., Szapary, Fiume; 9 dec. Mar.
Fanny, Gatnbie. Maryport: a. 5 dec. Guglielmo D.,
Newport: p. 15 dec. Cavaliere Krapf, Guadalupa;
17 Jared e Sem, Venezia; —a. 9 dec. Sara. Nizza:
p. 15 dec. Enrico, Segna. N. Orleans: a. 3 dec.
G. Tarabocchia; Rosina e 6 Erminia I.; — a. 28
nov. Padosa, Proto, G. Senj. N. York: a. 3 dec.
Aquila, Meneta, Stilicone; 5 dec. Irene; Beneiattore
e Toni C.; 6 Luigia P.; — p. 2 dec. Armonia,
Alessandria; Mercurius e 3 Carolina, (¿ueenntown;
— a. 30 nov. Antonio S., Metta; — p. 29 nov.
Blandina P., Josip e Minerva V., Queenstown; 26
nov. Nipoti, Lisbona. Palermo: a. 9 dec. Erin.
Plymouth: a. 9. dec. Gjurko. Port Eeads: a.
27 nov. Hiperion, Mater; 29 Gloria; 1 dec. Marte.
Queenstown a. 7 dec. Paulus; — p. 9 dec. Dorina,
N. York; 11 dec. Kalk, Leith; 13 dec. Enrica,
Fletwood. Rouen: p. 10 dec. Dante, N. York.
Shields: p. 10 dec. Osojnak A., Trieste. Table
Bay a. 10 nov. Ginia; 4 dec. Balthasar.
Javna zahvala
Svim znancem i prijateljem koji me se
bratski sjetiše budi listom budi brzojavkom,
prigodom moje Mlade Mise, čast mi je ovim
izrazit im svoju najsrdačniju hvalu.
U Vrisniku na Mlado ljeto
Mladomisnik Vicko Bojanić.
Odpisi „K. D."
Č. gosp. M. — Župa kod Imotskoga. — Dragovoljno
i UBapried. Da smo Vam preporučeni. Srdrčan pozdrav!
C. gosp. X. — Biograd — Nastojat ćemo da bude
tiskano u dojdućem broju. Evo ni dodatci nam nijesu do-
statni da svaku odmah trsimo. Zdravo!
za
se
Jedan oficir traži učitelja ili učiteljicu,
1 do 2 ure,
Ponude nek
na: „Andreas Hofcr" —
predavanje hrvatskog jezika
večer, šest puta na sedmicu.
izvole upravit
Zadar-posterestante.
Ein offizier sucht einen Lehrer oder
Lehrerin für den Unterricht in der kroati-
schen Sprache: 1 bis 2 Abend-Stunden
sechsmal die Woche.
Gefällige Offerten unter Adresse:
„Andreas Hofer" — Zara-posterestante
AI Signor
Giacouio Cukrot
Fonditore di campane
SPALATO
Non è possibile che io sorpassi sotto
silenzio la Campana che volle rimettermi dalla
Sua fonderia per questa Chiesa Curata. Le
sian rese infinite grazie ed il debito encomio
per avermela favorita come io richiedea, non
solo composta di finissimo métallo, ma total-
mente decorata di tutti gli altri requisiti, sia
per la forma e struttura, come per la sua
eufónica osciilazione ed espansione, che dol-
cemente si fa sentire a grande distanza; e
posso dichiarar Le senza tema di contradi-
zione che di milla è dessa inferiore a quelle
rimesse da anni alia Chiesa Arcipretale di
Arbe dalla rinomata fonderia dei Fratelli
Depolo di Venezia.
Bagnol presso Arbe
Decembre 1880
Don Simeone Valkovic
Curato.
25
La sottoscritta Cereria raccomanda alie Spett.
Amministrazioni delle Ven. Chiese le sue
Errata - Corrige.
2 tiskarna nas je, s zlo opravljena posla
neobičnim brojem po-
U br
nadarila, med Razl. viestim
le quali vengono per la loro genuinitk garantite.
Furono premíate ali' Esposizione di Gorizia 1855 e
a Trieste con la medaglia di argento, alie mondiali
di Parigi 1855, Monaco 1854 e Vienna 1873 con
Diploma di ¡ iconoscimento, come pure ali' Esposi-
zione Universale internazionale di Parigi 1878 con
la medaglia di bronzo, ed a quella di Gratz 1880
con la medaglia dell' Esposizione.
Queste Cándele, la cui fabbricazíone é sotto-
posta alia sorveglianza della Rev.ma Curia Arcive-
scovile di Gorizia, sono composte di pura Cera d' api,
come i riti ecclesiastici lo prescrivono, si consumano
assai lentamente e non colano.
II prezzo é di f. 2.50 al Chilo franco d' ogni
spesa sia di Nolo o Dazio ni Domicilio delle Spett.
Amministrazioni — pagamento alia fine delV anno.
Qualunque commissione in Cándele e Torcie,
sia della qualitk suddetta, sia d' una qualita II a
f. 2.20, e d' una III qualitá a f. 1.80, viene effet-
tuata prontamente o per la posta o per la ferrovia,
o via di mare.
Si raccomanda nuovamente alie Spett. Ammi-
nistrazioni delle Ven. Chiese la devotissima
Cereria di Luigi Bader in Gorizia.
2). ¡yo Prodan, vlastnik, izdavatelj i odgovorni urednik Tiskarna Ivana Woditzke.
Br. 11 Zadar, Četvrtak 10 Veljače 1881.
Verilatem facientes in charitate, crescamus in
i 11 o per omnia, qui est caput Christus.
(S. Paul. Eph. IV. 15 J
Izhodi u Ponedjolnik i u Četvrtak
—
Ego interim olamito:
Si qnis Cathedrae Petri jnngit^r, men* est.
(S. Hieronym. Epis. A VI. ad Dam. I
roborandis,.
Vos ipsos. aoxi!iante Deo, in dies alacriter operam Vestram impensuros in toenda salutari Ecclesi® doctrina, animisque in Religionis amore et in verw fldei professione
(Pio IX. « papinsk. listu, 21 veljače 1872 pi suočim Katoličke Dalmacije.)
Uvjeti predbrojbe. — U Zadru, unapried 7 fior. na godinu. — Po ostaloj carevini 8 fiorina. — Za inozemstvo 7 iior. i poštarski troškovi. — Predbrojba biva za
cielu godinu; tko na svrhu godišta ne odbije list smatra se predbrojnikom i za nastajuću godinu. — Predbrojbe i novac, najbolje poštarskom doznakom, šaiju
se na Upravu Katoličke. Dalmacije u Zadar, a dopisi „franco" na Uredništvo. — Uvrstbe po 10 novč. redak. Objave na 4 strani uz veoma nizku cienu. Svaki broj
napose 8 novčića. Rukopisi se ne vraćaju.
Zadar, 10 veljače.
Kako vide naši čitatelji iz dopisa posla-
tog iz Beča od vrlog našeg dopisuika gosp.
P., ministarstvu Taafeovu puše vjetar u kr-
mu, i ako bude napredovalo na zauzetoj stazi,
nije mu se bojat nikakve trajne a još manje
smrtne krize.
Svi ministri poštogod rade na popravak
dosadašnjih pogrešaka.
Ministarstvo bogoštovja i nastave, koje
će se, uzdamo se, do malo spomenut i našega
svećenstva, marljivo radi na nastavnom polju,
osobito se brineć za najviši jedini naukovni
zavod u Ceskoj: Pražko sveučilište, davajuć
mu sve to bolje onaj oblik što ga ide u kra-
ljestvu, gdje je dva diela slavenskoga naroda.
Po tom odaslanstvo „Češkog kluba", koje je
mislilo prikazat se Taafeu u pitanju o sveu-
čilištu, nenahodi više to potrebito.
Wiener Abendpost donosi da je g. 1880
ušlo u državnu blagajnu koji milijun fiorina
više nego g. 1879. Istina je, da ima novih il
povišenih poreza, pa je trebalo da, uz jedna-
ke okolnosti, bude kakva prirasta i u dohod-
cim; al je dokazano, da i bez novih poreza
ušlo je u državnu blagajnu dva tri milijuna
više nego g. 1879. To je dakle znak da i
promet bio veći te, ukupno, i državljani da su
u obće na boljoj.
Francuski biskupi, jedan za drugim, s kra-
snim oduševljenim pismima, pristaju na pismo
kardinala Guiberta, u kojem govori prot na-
mjeri: da i crkovnjaci ko i svi drugi, bez i-
kakva obzira na stališ i zvanje, imaju nosit
pušku i bodež. Biskupi su nešto postigli jurve,
jer razprava o dotičnom predlogu bila je, su
263 proti 221, odgodjena.
Nesretni Montecitorci, ti glasoviti talijan-
ski zakonoše, da bolje upropaste jadnu domo-
vinu, hoće da uvedu i zakon o razženitbi. I
tako je moral zavladao, a onda će i bolje!
Crna im pamet! I u Francuskoj Skupštini do-
šo je na razpravu zakon o razpustu ženitbe-
nog veza, nu zakon je pri glasovanju, na 8
tek., su 261 proti 223 glasa odbačen. Hoće
li taj primjer uplivat što na talijanski Parla-
mento? Imao bi, ako baš nemisle nosit i Fran-
cuskoj skupštini barjak zloće.
Ministarstvo Canovas de Castillo u Špa-
njolskoj palo je. Kralj je Alfonso pozvao Sa-
gastu, da sastavi novo ministarstvo.
Grci i još pomnažaju vojsku! zovu pod
oružje narodnu stražu od 31 do 40 godina,
čiem će pod pušku 113 990 ljudi. Ujedno se
Čuje da su naredili na Rieci 60 torpeda, Što
će ih zapasti kakvih 36.000 lira sterlina.
pavaov lao^am
Za dan 5 srpnja 1881.
XVII Imenica.1
Sakupljeno u Ratu na Pelješcu.
ČČ. sa.: O. Josip Milic Star. Franj*v. Ku-
novskog Samos. f. 1, Marin Gjurgjević učitelj
f. I, Ivan Br «enović p sjednik u. 50, vjjuujo
Dinko učitHj n. 30, Marko Skurla n. 20, Lo-
vro Totic n. 20, Stiepo Paković n. 20, Stiepo
Palihntć n. 20, Auto Medović n. 20, Baldo
P'skulić trgovac n. 50, Ivan Ptiihn ć n, 30, I-
van Violić posjednik n. 50, Mato Gmbišić tr-
govac f. 1.
Ukupno f. 6:10.
Po prijašnjim Imeoicam i. 300:78, 22'/2
franka, 1 skud » po knžaoice.
Svega f. 306:88, 22% franka, 1 skud
i po križanice.
Haiollci n Hercegovini.
Znade se, jer se i po istih novinah piše po
rugljivo, da su katolici hrvati u Hercegovini siro-
mašni. Istina je nisu bogati. Nu je takodjer, Bogu
hvala, istina, da se mole Bogu i da rade; pa im zato
ne manjka božjega blagoslova. Kako rekosmo, do
godine 1845. nije bilo u Hercegovini franjevačkih
manastira, t. j. razvaljenih je bilo; a sada moramo
reći, da se hercegovačka provincija nalazi u prilič-
no dobru stanju. Imal smo sgodu biti u ta za sada
dva samostana. Matica je hercegovačke kustodije
široki brig. Manastir sgodan, na liepom položaju.
Vidik je š njega prekrasan. Kraj toga manastira
stoji dub, pod kojim je nezaboravni prvi gvardijan
noćevao, nedaleko počiva u miru božjem prvi vikar
apostolski Barišić, čovjek, koga ne radja svaki viek.
U tom manastiru ima dosta prostora. Manastir ima-
de liepih gospodarstvenih sgrada, liepih samostanskih
soba. Kraj samostana hrastik. Mjesto je to, za koje
bi kazao Psalmista: fundamenta ejus in montibus
sanctis, što smo čitali od nekog učenog, a i svetog
čovjeka protumačeno : da ima u gorah samostana,
gdje se svet život provodi, gdje se Bogu slavospje-
vi pjevaju.
Ta) manastir sgodan je za molitvu, za razmi-
šljanje, za duhovne vježbe. Providnost je htjela, da
u ovom siromašnom narodu budu dieljitelji svetotaj
stva upravo, siromašni sinci svoga siromašnog otca
sv. Franje. Narod smije na tom blagodariti Svevi-
šnjemu. Ima u redu franjevačkom ta sretna uredba,
da kano zreo svećenik ideš na župu, te kad si ne
koliko godina na župi bio opet se vraćaš u samo-
stan, neka okupiš raztresene misli svoje, neka otre-
seš prašinu svjetsku sa sebe. Samo na ovaki način
mogli su oni ovako napredovati kroz ovo malo vre-
mena. Jer njih do jedan na župi nije, da skrbi za
osobu svoju, već svaki nastoji osvjetlat si obraz, pri
pomoći narodu, ostat u uspomeni, koja će potrajati
i iza smrti njegove. S toga župnici, Franjevci, na
župi rade. Dižu crkve, grade župne dvorove, okup-
ljaju puk svoj, na taj način blagoslov šire u narodu
i za dušu i za tielo. Koji je vriedniji, odvažniji, po-
duzetniji, njega stave tamo, gdje treba na konac
stvar izćerati. Jedan sprema gradju, nasliednik gradi.
I na taj način niču crkve, niču župni dvorovi po
župah hercegovačkih. Župnik što prima od puka, to
ulaže u crkye, u župne dvorove: puk to gleda, pak
se i on natječe sa svojimi župnici. Na njeki način
jedni župljani neće da zaostanu iza drugih. Na o-
vaki način sveštenstvo siromašno uz siromašan puk
grade crkve, grade župnikom stanove. Pokraj žup-
*) Po nastojanju zaslužnog i obćelj ubijenog
Starešine Franjevačkog Samostana na Kunoj. Ured.
nih stanova prave kuće seljaci; te jednom riečju na-
staje kršćanska prosvjeta. Onaj, koj je čitao kako
samostani od kad postoje osnov su kršćanskoj bili
prosvjeti narodom zapadnim; taj kad gleda, što rade
i kako blagotvorno djeluju i to sada samostani ov
dje : bit će se na oči osvjedočio, koli veliku korist
imade narod od redovnika. I tu bi trebalo vještije
pero od našega, da nacrta uspješno, blagotvorno dje
lovanje samostansko. Franjevac je ovomu narodu
zlata vriedan, i nitko mu ga ne može nadomjestiti.
Narod je siromašan: franjevac je siromašan. Narod
mora raditi : franjevac se znoji u vinogradu gospo-
dnjem. Narod se meće na težke muke: i njegovomu
duh. pastiru trnjem je posuta staza života. Jednom
riečju, što taj narod na životu uzdržaje, da u istinu
ne podivlja: to su njegovi sinci, braća Franjevci.
Sve su škole u njihovih rukuh: dakako bez-
platno se uči. I na Širokom briegu ima nekolike
pitomaca, kojim se potrebne nauke predavaju: da
mogu na filosofiju u kloštaV Humac. Opazili smo, da
se ovdje djeca samo onomu uče, sto im za život
treba. Ništa suvišna.
Dogotovljen nije drugiv samostan: Kloštar Hu-
mac. Taj će biti ljepši od Širokog briega, ako i ne-
će biti ugodniji za stanovanje. U tom manastiru uče
se klerici: uzornim im primjerom prednjači4 njihov
duhovnik. Sadanji presv. gospodin biskup osobito
nastoji, kako bi taj samostan čim prije dogradio,
kako bi obezbiedio sjemenište. Jer, ako i nije za
sada velika nestašica svećenstva; to se ipak treba
bojati, da neće možebit doskora nastati.
Katolički Hrvati u Hercegovini za sada su u
većini. Njihova će biti budućnost. Izza njihovih ledja
eto katoličke Dalmacije. Vlada je primorana paziti
i bditi oko njihove budućnosti, jer kako su sada
mnogobrojni, tako imade nade, da će, kako je na-
rod zdrav i nepokvaren, jošte mnogobrojniji biti: a
Bog će dati, da će i njihova braća, naročito koji
pristaju uz Izlam, š njimi u zajednicu. Ima znakova.
Nije najmanji taj, da ovi mnogo drže do molitve ka-
toličkih svećenika. Dakako, da se ne može veći i
naznačiti dan: kad će to biti. Nu, da će i taj dan
doći: mi se sigurno tomu nadamo. (Sltedi konac).
^J^t^r^s^——
Se Trieste đesiđeri đi easere ređenta
đagli Italiani.
I giornali di Berlino e di Vienna mettono uno
studio speciale nel far intendere al Governo italiano
da quali sentimenti siano animati i due Imperi te-
deseo e austriaco intorno al Comizio de' Comizi da
convocarsi in Roma, e intorno aile speranze che vi
ripongono gli irredentisti italiani e triestini. Dopo la
Gazzetta di Colonia, la Gazzetta della Germania del
Nord, la Neue Freie Presse ed il National Zeitung,
tratta di quell' argomento una corrispondenza di Vien
na all' Osservatore Triestino del 28 gennaio.
Eccone un brano che, certo, non manca di
chiarezza:
„Che cosa ha ella a temere I'Austria da que-
sti plagiari burbanzosi degli Argonauti?" E rispon-
de: "L'Austria non è la Sicilia, nè 1' esercito au-
striaco è il napoletano. La pubblicazione délie me-
morie e corrisponden/.e di Cavour, di Persano e di
tanti altri protagonisti delle vicende politiche da un
quarto di secolo ad oggi, sfatè il nembo di gloria
che avvolgeva la spedizione dei mille e la ridusse
aile dovute e reali sue proporzioni. La poesia è scom-
parsa ; e rimase appena la prosa dei milioni sparsi
a comprare le defezioni ed i tradimenti, e delle
migliaia di baionette regolari che accorsero a tempo
a sal vare l'eroe dei due mondi dalla catastrofe che
gli si minacciava al Volturno. Per questo lato, adun-
que, noi possiamo dormire fra due guanciali ; che, se
agli irredentisti venisse proprio il ticchio di provare,
troverebbero che fra noi è viva, e végéta, e nume-
rosa, quella buona guardia, che tante volte ha ca-
rezzate le spalle a certi eroi che si danno a crede-
re chelejj^^^ti^^^^^^minoveranno il mira-
fcéoapre avuto fortuna, perché, tutte le volte
che i suoi governanti hanno commesso er-
rori, le si offri 1' occasione di ripararli. Da
cinque anni i suoi ministri le fecero perdere
tutti gli amici, ed oggi li puó riacquistare".
La Deutsche Zeitung sopra citata é di parere
che 1' alleanza coll' Austria fosse per 1' Italia
una necessitk. „Essa (1' Italia) non trovava
piü nessun alleato a cui appoggiarsi, era
ridotta o a continuare da sola la sua taci-
turna opposizione oontro 1' ordine di cose e-
sistente in Europa, o sottomettersi alia po-
lítica pacifica, della quale e antesignana la
Germania."
Insomma, per quanti giornali d'Europa
noi consultiamo, in tutti troviamo un mi ra-
bile accordo nel dichiarare che il viaggio a
Vienna é un atto di resipiscenza, di ripara-
zione e di sottomissione. La Gazzetta d' I-
talia pero (24 ottobre) non é d'avviso che
nella nuova alleanza 1' Italia ahbia a trovare
il baluardo che la salvi, primo perché la
Francia le é avversa-, secondo perché la
Germania si serve di noi solo come di «tru-
niento. E, „quando lo strumento avrk ser
vito ai fini meditati, sara infranto e i pezzi
gettati a chi li saprá prima afferrare. E la
Germania sara allora a Trieste, perché l'Au-
Btria sark a Salonicco; e la Francia, padrona
incontrastata del Mediterráneo, e non ingiu-
stamente avida di galliche vendette, ci mi
naccerk con una quasi ininterrotta linea di
cannoni e di corazzate dalla Goletta al Ce-
nisio".
La France, in tempi non lontani tutta per
gli Italianissimi, ora in un articolo, a cui
da per titolo L' Italia in visita, scrive: „11
re Umberto sta per rendere visita agli Im-
peratori d' Austria e di Germania. Per la
aeconda volta, dopo la caduta del potere
temporale, il Re d' Italia stima utile un passo
che é meno un atto di cortesía che una pre
mura, per non diré un omaggioPoi di-
scorre nel viaggio che fece a Vienna e Ber-
lino Vittorio Emanuele. „Egli obbediva, dice
fra le altre cose, alio esigenze politiche, vol-
tando le spalle al passato, dimenticando le
ore in cui, piccolo Re, di Piemonte, egli era
un cliente della Francia, e chiudendo gli
occhi per non vedere i piani lombardi, tinti
del nostro sangue versato per 1' Italia. La
aventura non ha cortigiani. La nostra patria,
mutilata, poteva deplorare 1' ingratitudine di
coloro che aveva contribuito a creare, raa
non doveva meravigliarsene."
Venuta poi al viaggio di re Umberto, la
France dice di saperlo spiegare meno an-
cora di quello di Vittorio Emanuele. „Oggi
ci spieghiamo meno i passi di re Umberto.
Che va egli cercando a Settentrione, e che
vi porta con sé ?" E continua: ,,E noto che
últimamente, a proposito degli affari di Tu-
nisi, si fecero da Roma tentativi per otte-
nere un' azione comune dall' Inghilterra e
dalla Turchia. L' impresa avendo abortito,
1' Italia, che é molto isolata, volgesi ad altra
parte ed offresi a nuovi amori... Ma questo
non ci riguarda; e, per considerare !a sola
cosa che a noi importi, vediamo se i nostri
interessi francesi sono intaccati o minacciati.
Non lo crediamo. L' alleanza dell' Austria
Ungheria e della Germania é un' alleanza
di pace... Ci é dunque indiíferente che il re
Umberto entri o non entri in un concerto
di política pacifica. I destini della nostra pa
tria dipendono da avvenimenti, di cui il velo
dell' avvenire ci nasconde i misteri. Oggi
noi puré vogliamo la pace... La nostra pa-
POD US TAK.
Govor
(V. br. 81).
Tek je tisak obreten, evo našega Zadra-
nina Benka Benkovića gdje izdaje (u za-
dnjoj trećini XV. vieka) djelo (u akade-
mijskoj knjižnici čuvano) po nauci Duns
Scota, začetnika u XIV. vieku filosofijske
one škole, koja se opriečila kritički — (od
prilike kako poslie Kant Leibnizu—) nauci
Tome Akvinskoga. Po navodu predgovora
k akademijskoj I. knjizi starih hrvatskih
pisaca bio bi taj Benković učiteljevuo na
Sorboni, slovio s imenom „prvak svih zna-
nosti" i s mnogih tiskanih (od mene dosad
nevidjenih i u Parizu uzalud traženih) filo-
sofiijskih djela koncem XV. i početkom
XVI. vieka. Po navodu istoga predgovora
bio bi već prije Benkovića Nikola Kotoranin,
biskup modruški, (koj i da je bio i poslanik
kraljev pri stolici papinskoj, i daje u jednoj
glagolskoj svećenstvu i kapitulu modru-
škomu pisanoj poslanici krepko se zauzi-
mao za porabu staro-hrvatskoga jezika u
svojoj biskupiji) — taj Kotoranin bio bi,
velim, tik poslie sredine XV. vieka napisao
latinsko djelo o neumrlosti duše, kojega ru
kopis da se čuva u dvorskoj knjižnici u
Beču. Spominje se u istom predgovoru i
rola d'ordine dev'essere il raccoglimento
La minaccia, per essere velata, non è mono
chiara.
Dopisi.
Trogir, na 13 listopada.
Posije mog dugog putovanja po Dalmaciji
odoli da napokon posietim mog starog pri-
jatelja župnika u Drveniku Don Šimuna An-
gjelinovića. Čim stupili u Zironu iliti Drve-
nik, i vidjeh stan gdje biedni Župnik stoji,
podviknuh : ta to je spiia. Dne prvi listopada
obnoć Bog podieli liepu rosu težaku, ali
onu noć nebi mira u stanu župnikovu, jer
kuća kao rešeto teće. Upitah župnika: po
Bogu brate kako možeš stati ovdje, poginut
ćeš zimus! A župnik mi: Crkva plaća za sta i
župnika fior. 80 godišnjih. Iz početka mišlj; t
da se šali, jer vas stan nevridi fior. 80. Dozna-
doh pak daje ovo 13 godina da Crkovinarstvo
plaća najam od fior. 100, što biva fior. 1300.
A za župničku kuću ima sad 38 godina da
se kuca ali još nevidi se uspieha. Novom
godinom mora župnik seliti kad se nitko
neće da brine za stan. Kako sam razumio
tute je najveći neprijatelj neki Veraink,
koji svaku osumjećuje. U 38 godina učinilo
se je već 120 molbenica nek se načini stan
ili kuća. Vis. Vlado već bi bilo vrieme, da
se nešto uradi. Ovdje u Zironi nema ni
učione. Kažu da su se tri puta obratili bili
na pokrajinsko vieće, i to nudjajuć klupa,
stol, kalamare, tablice, a Crkva ustupila bi
kuću mukte za 10 godina a nek se samo
stan napravi na troškove a posije deset godin
da se trošak odbije od najma. Vlada nemiče
se premda zna da u selu ima 78 djece
mužke i ženske obvezane na nauk! Župnik
mi reče da nema u svoj okolici Trogirskoj
jedne učione! Gospodo moja, ovo neće reći
da smo u 19 vieku, ovo će reći nazadovati.
Nebih bio vjerovao da nisam vidio sve svojim
očima. Da nas Bog nenadari kišom dne 1
tek., naopako, jer jadni seljani usilovani su
nositi vodu iz Trogira, a župnik usilovan
kupovati ju, čim kako nema kuće nema niti
čatrnje. Gos podo metnite ruku na prsi i pitam
vas: kad vami što malo majka u gradovim,
kako ste uznemireni, a jadan župnik čami
u oskudici na selu. Pak? Pak?!
S otoka Hvara, dne 21 listopada.
Kadkada se je čovjeku i stvarju male
vriednosti zabavljati, pa ja i meni sada.
One dvie rieči tiskane u br. 71 ,,K. D."
na obranu zamjenika hodočastnih župnika
opekle častnog dopisnika „N. L," te da
oparini nadje lieka uhvatio se pera, pa udri
po dopisniku ,,K. D.", misleć možda kad
čovjek piše da zato i razloži, a kad je nešto
napiskarao da se je opravdao i uništio pro-
tivnika!
Gospodin dop. „N. L." tvrdi da zamjenici
nisu bili javno uvriedjeni njegovim dopisom
u br. 61 ,,N. L." a kao dokaz, recte da
prevari čitatelje, navadja neki dio rieči iz
kojih kako stoje u br. 79 ,,N. L." naravno
neproizlazi nikakva uvrieda. Ali zašto gosp.
dopisnik nije naveo cieli period nego samo
odlomak? Da je naveo sve, nebi mu bilo
pošlo za rukom onako zaključiti. Da imam
pri ruci br. 61 ,,N. L," naveo bih mu ja
Ivan Križan ili Crisalio, Zadranin, kao rektor
i kao učitelj filosofije na sveučilištu pado-
vanskom pod konac XV. vieka, te kao pisac
njekoliko filosofijskili djela; spominje se tu
i latinsko, valjda etičkoga sadržaja djelo
Sibenčanina Ivana Polikarpova Saveritana,
izdano u Mletcih po izmaku prve petine XV.
vieka pod naslovom : „način života ljudskoga/'
Za propasti bosanskoga kraljevstva za-
klonio se od turske okrutnosti u Dubrovnik
s drugimi plemići bosanskimi i mladi Juraj
Dobrotić. Krivo ga njeki tudji pisci smatrahu
Dubrovčaninom, ili dapače, morda porad
njegova književnoga imena „Georgiis Be
nignus", Talijanom; utvrdjeno je, da je Bo-
šnjak, rodom iz Srebrnice, a od stare bo
sanske plemićke porodice. Bio je u cvietu
života pod konac XV. i početkom XVI.
vieka. Izučiv nauke, kako sam u predgovoru
jednoga djela kaže, na slavnih sveučilištih
Italije, pak u Parizu i u Oxfordu, te upoznav
se najpače s filosofijskom naukom Duns
Scota, učiteljevaše u Florenciji, gdje udje
u volju Cosmi [i Lorenzu Medicim. Poslie
uzbune proti njima, kaže Cerva, vrati se u
Dubrovnik, gdje se dade posve -na nauke,
upokojen, jer, kako sam veli Dubrovčanom:
„kad sam poslie 33. godine što ljutinom
protivnika što Ijubavju srodnika potaknut
opet potražio nepoznatu mi već domovinu,
te sam braći bio tudjinac i sinovom majke
njegove rieči kako tu stoje, ali na žalost
nemogu ga poslužiti. Nu ipak, kao pravi i
valjani dokaz da su one rieči bile baš uvned-
ljive za zamjenike, reći ou da su uzrok nje-
govomu dopisu bile rieči tiskane u ,,N. L."
pod naslovom „pišu nam s otoka Hvara dne
22 Srpnjagdje se je u obće napadalo na
svećenstvo naše Biskupije. Ter se dobro
spominjem, tu se nije govorilo ni o sjajnomu
ni o dostojnomu načinu proslave, nego da
se je malo gdje ista proslava učinila. Na
ovu viest dopisnik ,,N. L." odgovorio je
onako kako stoji u br. 61. Sad pitam: za
ona mjesta gdje su pravi župnici bili u ho-
dočašću tko je bio odgovornim? ako se po
tih mjestih nije ni siajnim ni dostoinim dali
nikakvim načinom proslavilo dan 5 Srpnja,
tko je tomu kriv? ili župnici hodočastnici,
ili zamjenici? ovdje nije kud kamo ; ali gosp.
dopisnik ,,N. L." govori da župnici nisu,
dakle su po njegovom sudu, zamjenici. Ovako
zaključiti, nije li smiesno ustati na obranu
zamjenikai Nije li ovo javna uvrieda? Ter
je gosp. dopisnik „N. L." u stanju protivno
mi dokazati ja ću izpovjediti: erravi, ergo
parče; nu mučno mi je vjerovati da će mu
to ikada poć za rukom. Sada očito govorim
da je gosp. dopisnik „N. L." htio iskreno
opravdati svećenstvo naše Biskupije, bio bi
se drugčije izrazio, ali njemu je bila pred
očima jedna sama jedina osoba koju je želio
upravdati, a da mu stvar bolje i častnije
izpane sve je župnike hodočastnike u jedan
snop sakupio.
Što paka gospod. dopisnik govori da za-
mjenici niesu mogli održati svečanosti onako
sjajne i obćenite, kako bi ih bili održali
pravi žujjnici, to mu nitko ne nieče, to sam
ja bio i rekao u mojem dopisu, ali je to
gosp. Urednik uz nešto drugoga izostavio. ')
Nije dakle ni ovdje pogodio gosp. dopisnik
„N. L.«.
Gosp. se dopisnik kao podruguje da se
je, u dva ili tri mjesta dostojnim načinom
proslavilo SS. Ap. Cirila i Metoda ; na ovo
mu odvraćam da ja neznani kako se u jednom
malomu selu mogu održati toli sjajne pro-
slave.
Na onu čistiju i iskreniju obranu, te na
dotičnu liepu pohvalu što gosp. dop. daje
zamjenikom pri svršetku njegovog dopisa,
nemogu mu neg na ime istih srdačno za-
hvaliti i reći da sličnih pohvala za se pri-
drži; nek ne misli da je on jedini koji je
kader bez obzira i oklievanja izpovjediti
svoje političko uvjerenje, i to uvjerenje činom
pokazati. Tko zna da nije i ovo harnost
zamjenikom! ?
Na ostale uvriede i na liepa naslova pri-
šivena mi, navlastito na naslov licumjeract
uljudnomu gosp. dopisniku najsrdačnije za-
hvaljujem, i jer mi uzgoj zabranjuje ne od-
govaran mu.
Na svršetku pitam gosp. dopisnika ,,N.
L."; komu bi se moglo većim pravom po-
viknuti si tacuisses philosopJms mansisses meni,
ili vam? pl.
Dobrota, 18 listopada.
Progonstvo katoličkih učitelja u Boki Ko-
torskoj. Nemogu drugčije, da nazovem ovaj
svoj članak, nego ovako, jer mi se čini, da
J) Istina je, izostavili smo, pače i po koji dobri
dokaz i razlog, misleć da je suvišno i da dopisnik
N. L. nije onako osjetljive ćudi, te da će se i
su onoliko umirit. Uredništvo.
moje stranac: vi me osobitom Ijubavju pri-
miste". U djelu ,,de natura coelestium spi-
rituum", kojeno je zadnju godinu XV. vieka
izdao u Florenciji, kaže u posveti senatu
dubrovačke republike, da će istomu naskoro
posvetiti djelo (jamačno etičko i pravnofilo-
zofijsko): tractatus de rebus moralibus atque
ad civile regimen pertinentibus ; nu da li ga
je izdao, nije, sudeć po Cervi, poznato.
Cerva spominje i djelo njegovo o dialektici,
kojemu drugi izvor podaje podpuniji naslov:
„umieća dialektičnog nauka stara i nova",
s dodatkom, da jc to djelo u Rimu na koncu
prve petine XVI. vieka tiskano. Po navodu
Cerve izdao je Dobrotić i spis na obranu
Johanna Reuchlina, koji, potaknut Talijani
Marsilijein Ficinom i Giovannim Picom de
Mirandola, bio je znatan medju njemačkimi
obnovioci novoplatonizma koncem XV. i
početkom XVI. vieka, branio je i od lomače
obranio proti kodanjskim dominikancem iz-
vankanonske žudijske knjige, te je s gla
sovitim Ilirikom Huttenom vodio književan
boj proti strogoj orthodoxiji. Ako se je
Dobrotić iztaknuo književnim braniocem toga
muža, i ako je po navodu, — u Cervi manj-
kajućem, — koncem XV. vieka dao tiskati
u Rimu svoje djelce na obranu Savonarole
lomačom sažganoga: onda se dade suditi
kako je Dobrotić, prem naslovni biskup na-
zarenski, oddvajao od skolastičnoga pravca
su u Boki katolici uprav progonjeni od pra-
voslavnih. Evo vam dokaza!
Antun Brajilo učiteljevo je u Orahovcu
mediu samim pravoslavnima dvije godine
dana, bez prikora, kako_ mogu svjedočit sve
starješine, pa i isti seljani; al ujedan put
im nješto šune u glavu, te na njega i gore
i vode, neznam s čega, valjda za to što je
Katolik-Hrvat! Njeki od tih seljana ocrniše
ga nedužna i nekriva kod njegovih starje-
šina, nalagaše naime: Da se je mješao u
narodnost; da se je on rugao njihovoj vje-
roizpovjedi; da nije hodio u crkvu; da nije
pratio djecu u crkvu; te da je bacio pod
noo-e njihovu staronarodnu rusku zastavu!!
Na sve da odgovorim ja: Imate li duše,
gospodo, da rečete: učitelj se je pačao u
našu narodnost? Nek se nadje jedan da
reče, da ga je on nagovarao, da postane
Hrvatom. No biste htjeli možda, da on reče :
Srbin sam1' toga ne učini za dva oka
živa. Možete li reći, da se je on rugao vašoj
vjeroizpovjedi, kad nemate dokazi. Tvrdite
da nije hodio u crkvu? nu gdje su vam oči,
jer i sliepci znadu, da je više hodio u vašu,
nego li u katoličku crkvu.
Da nije pratio djecu u crkvu i tu ogro-
mno slagaste, jer ih je pratio kad bi došli
u školu, neli što će onda!? Kad vi stariji
neidete i nekažete izgled, već po krčmam
pijete i kartate se, kako će mladji?
Napokon poštovani Ljubiša, to je od Vas
proizašlo, da je učitelj potlačio rusku za-
stavu. Spominjete li se, da je u taj dan (18
kol.) osim Preobraženja bio imendan N. V.
Cara i Kralja Franje Josipa I.? Nereče li
Vam on, hoćemo li Otče stavit jednu au-
strijsku zastavu? Vaš odgovor bi: Ela te.
Tad ju metnusmo. Da li je to tlačiti? Jeli
pošteno lagati? Još da Vas pitam: živemo li
pod ruskom, ili austrijskom Vladom? Pa
kod crkve na najvišem koplju vije se ruska
zastava!
Ovo me sad k Vam, veleučeni Otče La-
zareviću ! Znajte, da Vam učitelj nije kriv,
ako niste bili kadri držati školu. Zatvorit
djecu u školu, a igrat po dućanima, nije se
zvalo učitelje vati. Mjesto sastavljat proti
njemu prosvjede, pazit Vam je bilo na svoju
dužnost. Vi kao katehet u dvie godine niste
bili 15 puta u školi. Gdje ste bili na 18
kolovoza, kad svi narodi našeg carstva mole
Boga za cara, jeste li Vi kao kapelan slu-
žili S. Liturgiju? Ne, starija je bila Srpska
0 mlat ina. Još bi bilo i drugih stvari, koje
svjedoče, da niste dostojan tog reda, al sad
mimolazim.
Pero Gopčeviću, čini vam se možda malo
nedat učitelju ključ od Škole; da, al vi u
Orahovcu imate Vladu po sebi, vi krojite
zakone i t. d.
Pa skupit sabor silujuć ga da nosi svoje
stvari iz škole. Kako bijaste počeli čudim
se, da nije bilo i štapa.
A Ti Visoko Vlado takove stvari propu-
štaš, mjesto da nagradiš učitelja, koji je
podnio mnogo truda učeć dvie godine * i
mužkaree i djevojčiće, to je valjda plata!?
Oravčuni su mislili da je učitelj propao,
da neima više za nj kruha. PrevariŠe se,
jer ko poštenjak dobio je bolje mjesto, eto
ga u Perastu medju odličnjacim. OravČani:
zaludne vaše klevete!
Istinović.
S granice Bosansko-Hercegovačke
12 listopada.
Velečastni G. Urednice! „Katolička Dal-
macija^ taj jedino ¿¿sio-hrvatski i katolički
filozofije, a naginjao na novoplatonski slo-
bodniji smjer; onda se dade zaključiti, da
je to sve bilo sigurno jedan od glavnih, po-
voda, s kojih se je on „pred ljutinom proti-
vnika svojih" — kako sam piše — iz Ita
lije zaklonio u Dubrovnik; onda se dade
nagadjati, da su ga na takov slobodniji fi-
losotijski smjer naklanjale pobude bogomilske,
boje će on biti iz Bosne mladjahan sobom
ponio u sviet.
Suvremenik njegov Grgur Budisaljić, po
otčevu imenu primajući književno prezime
Natalius, od nizka roda Dubrovčanin, izučiv
se na glavnih sveučilištih talijanskih, naučao
je na njekih, vješt mnogim znanostim a po-
imence filosofiji. S lovorikom magistra iz
Italije dodje u Zadar, gdje dugo učiteljevaše,
radeći neumorno uz knjige, a odnemarujući
svoje udobje sasvim, tako da Cerva nanj
uporavlja izreku Seneke: „čovjek veliki i
mudri odvraća misao svoju od tiela i mnogo
boravi s boljim te božanskim đielom bića
svoga, a s ovim kukavnim i lomnim, samo
koliko je nužda." Od napora kostoboiju
slomljen, nemože ni stajati, ali, mirno snoseć
boli, radi oko svojih djela; u tom, ako je
ta crta istinita, nalik na velikoga Leibniza.
Satrven vrativ se u svoj Dubrovnik, skoro
umre oko sredine XVI. vieka. Mnogo je
pisao i slovio na daleko te ga Didacus
Pyrrhus, slaveći ga epigrami, zove poligrafom
i bucili i tor kako, da je to nepredstizivi
skok ljudskog uma i razuma, koji no je imao
ovjekovječiti ono doba, i podati mu neizbrisiv
značaj: viek filozofa! I najnoviji apostoli
materijalizma: Feuerbach, Vogt, i Moleschott
što čine i oni nego iznašati na vidjelo gole
i ledene kosti naturalizma, to zahrdjano i tupo
orudje velikog vieka. Groza pak popada
svakoga iole misaonoga čovjeka, saviest
ljudska mora da se iz dubanca smuti, vi-
deći kako se danas i kakvom prožđrljivošću
srče taj otrov, kakvom se znatiželjnošću
leti za tom starom veleopasnom čašom, na-
risanom i ugladjenom novim bojam, da bolje
sakrije što u sebi krije. Kako cla te u duši
nezaboli, videći kako se strastveno čitaju
neke knjige, u kojih mučno je razsuditi
imali više bezumja ili opake namjere i ra-
zuzdanosti; pa čuti je dičiti se joštera tim
liepim naukom kao tobože vrhuncem znanja,
kao nekim melemom koji mora stavno do-
nieti lieka ranam trpećeg ljudstva; a kad
tamo nevidiš neg stare ogavne poznate mr-
cine, nadarene novom kakvom odjećom naj-
novijeg kroja dogotovljenom od kakva be-
zumna Biichnera i slične mu družine!! Znak
pokvarene u obće ljudske saviesti, i posve
plitke toli razvikane izobraženosti. Natura-
lizani osamnaestog vieka znamo dobro što
je porodio; vidjet ćemo kamo ćemo s ovim
izaći.
Vidimo u kratko kako tumači i obrazloži
materijalizam tu čarobnu teoriju, i po njoj
sliedeću praksu.
Tvar je, veli Biichner, jedini razlog uz-
ročnosti svemu onomu sto na svieta biva, i
izim tvari ništa neobstoji.
Evo odmah nesmisla: stavljati samu tvar
uzrokom svih stvari na svietu, kad uprav
ta ista tvar nešto tamna sačinja i nepristupna
našem razumu. To neznači ništa drugo neg
mučiti se odgonenuti nešto tamna i zamršena,
sa tamnijom i gore zamršenijom zagonetkom.
Tvar je vele, ukup bezbrojnih sitnih če-
taka, sljubljen nerazdjeliv prašak, ujedinjen
nekom srodnosti u sebi, Dakle po istoj nji
hovoj podmjeni razlog bitisanju svih stvari
na svietu nije nit može biti jedin; jer je
samo neizmjerni broj začetaka stvari od
kojih one si primaju postanak i život. Go-
voriti o jednom jedinom uzroku, kad su u
istinu bezbrojni, to je i po istoj njihovoj
teoriji protuslovno.
Pa kako oni mogu znati da obstoje ti
sitni četci nevidljivi, nerazdjeljivi, kako ih
mogu dokučiti ako ne razumom ? Nu mate-
rijalizam priznaje samo ono za istinito, što
vidi, što čuje i pipa, ovo je samo njemu
.sigurno i istinito, sve je ostalo puka tlapnja
zanesene pameti. Sve to dakle samo sobom
protuslovi.. Stavlja se za načelo neizmjerni
—broj tih začetnih uzroka, ksti 3Vak znade
da takov broj naš razum nepojmi. S druge
strane mora se utuviti i to, da sve što se
brojem označuje samo po sebi odaje neku
vrst zavisnosti, po čem bi se imalo suditi
da slični stvarni začetci nisu baš bezuvjetni
ni vjekoviti, neg moraju i oni zavisiti od
drugo;; kakva ovišeg tvorca, koji ih je iz-
brojio.
Unapried tvrde da je sve poteklo, i da
se je sve maklo naravnim razvojem te mrtve
tvari, dočim je svakomu jasno da je ova
sasvim troma te bi ona uviek spala, da kakva
izvanjska siia nepogne ju napried. Ona se
sama nemiče po sebi, ako je tko drugi ne
krene i negoni. Pokret dočim je učinkom,
nemože ujedno biti doista i uzrokom istoga.
Ovo ti je liepa i dosljedna podloga, na
kojoj se osniva sva materijalistička teorija!
Drže za bezuvjetno što zavisi i postoji je-
dino usljed višeg uzroka; od mrtve i be
zumne tvari stvaraju živa i umna bića ; duh,
život, i djelovanje sve to potiče iz jednog
izvora sliepe, mrtve, i trome tvari. Mučno
je naići na veća i krupnija protuslovja nego
su ova u materijalističkom nauku; ništa
nerekav tolikim drugim zabludam. Materija-
lizam dakle sam sebe pobija i uništuje.
(Sliedi).
opisi.
Vienna, 29 dicembre.
Posto che il Dalmata, s' intende sempre
quel solito di carta, e 1' Avvenire disperato,
da quei bravi merli che sono (conc.edete
eh' io usi la similitudine cosi ben trovata
dal corrispondente uf finale dell' Adria), se
non ricevono 1' imbeccata od il motivo dagli
ebrei della N. F. Presse, vanno a cercar
1' una e 1' altro nel paese delle loro politiche
e religiose simpatie al di lk del mare, e
prendendo, more solito, dalla Gazzetta d' 1-
talia o dalla Perseveranza (vedi Dalmata
N.ro 100 ed Avvenire N.ro 145) il materiale per
formulare o far formulare ai loro lettori quei
lori giudizi „alla stregua dei criteri che re-
golano le speculazioni del ghetto", ancli' io
prendo un giornale di quel paese d' oltre-
monta e d' oltremare, uno proprio dei mi
gridarla una bugia, quando pubblicata uni-
camente sulla fede del vostro corrispondente.
La notizia e agra, assai assai, e deve
essere oapitata come un tegolo sul capo.
Dunque il Capitan Fracassa di Koma,
N.ro 355 di sabato 24 corr., ha da Vienna
in data del 23 un telegramma del seguente
tenore :
,,L' Imperatore Francesco Giuseppe, rice-
,vendo la deputazione della Uamera di com-
,mercio di Trieste, promise di proteggere
,,gli interessi materiali di Trieste, ma sog-
„giunse:
„— Sono assai dispiacente che i deputati
,,di Trieste facciano al mio governo uri op-
„posizione faziosa. Non si tratta pid. di opposi-
„zione ordinaria; ma assolutamente faziosa".
La notizia del Fracassa era gia comparsa
in Vienna nel giorno istesso ed in tutti i
giornali.
E quindi fuori di dubbio: tanto fuori di
dubbio, che la famosa „sinistra riunita", —
la quale finora, con tutta la modestia libe-
rale — semitica di cui e capace, si intitolava
ali' inglese ,,1' opposizione fedele di Sua
Maestk", vedendosi di botto smascherata e
Sono faziosi!
Chi degrada ed insozza e sard cacciato
(vedi Avvenire N.ro 144. „II partito costitu-
zionale al parlamento)" non e ne sara il rni-
nistero Taaffe, ma sono e saranno i faziosi!
E basta.
II Dalmata, cartaceo e fazioso, vi ha fatto
1' onore, nel suo N.ro 98, di richiamare 1' at
tenzione del pubblico sulla mia corrispon-
denza del 7 corr. E un atto di collegialitk
che merita riconoscenza, ed in prova io gli
dedico esclusivamente quell' episodio storico
che promisi ai vostri lettori nella succitata
mia lettera.
Nella sala comunale ossia Loggia, in piazza
dei Signori a Zara (ora, se non isbaglio,
detta Biblioteca Paravia) sta infissa nella
parete che fronteggia 1' ingresso una ta vola
di bianco marmo e scolpitevi a lettere d' oro
le nobili parole che 1' imperatore nel 1866
rispondeva ad altrettanto nobili sentimenti
espressigli dai dalmati, giustamente orgo-
gliosi della vittoria navale di Lissa, com-
battuta precipuamente e strappata dal dal-
mato valore.
s E un monumento d' onore; 6 il giuramento
bollata per qucsllo che e, cioe nun opposizione lealta
faziosa"; bollata e smascherata da quel
1' altissimo luogo oltre il quale non c' e ap-
pello, — sta masticando ancora la mandorla
amara, e rumina il modo di buttarsi di dosso
quel nomignolo che le bruccia come marchio
applicato con ferro rovente. Si diče perfino
che voglia decidersi ad una rinuncia in massa
dei mandati; ma io non ci credo. Se fosser
grulli! ma non lo sono. Sanno benissimo, i
faziosi, che i loro nomi non sortirebbero piu
dali'urna; sanno eho le popolazioni sono,
piu che stucche, indignate del contegno della
maggior parte dei loro mandatari sedenti a
sinistra (dico la maggior parte, quella che
io direi la parto degli Arrabbiati; mentrc
havvi pure la parte moderata e ragionevole,
che, trovandosi impaniata nella disciplina
del partito, aspirava a cavarsene fuori, e
probabilmente lo fara in quest' occasione);
la loro rinunzia e confes-
rinunzia alle speranze del
o non rinunzino,
šteno i zanemareno stanje srbske crkve i
škole (blažena iskrenost!) dići i na bolje
okrenuti (su ono 40,000 for. za omladinske,
protudržavne svrhe ? ?). Većina članova
srbskoga kongresa jesu državljani hrvat-
ski, (što će na ovo zadarski podkožnjak
alias Srpski list? izdajice Goteše!) da
N. c. k. V. naš izbor, u interesu države
(risum teneatis!? a omladinski ciljevi?),
crkve.... potvrdi — Laciku ban odgovorio
je, da će nastojati, da zadovolji molbi de
putacije, te da će upotrebiti svoj upliv.... el ghe
ze in saceo.. reko bi arlekin. Barun Živković
dakle komandira, a Lacika paradira. Ipak,
kako se ćuka, kruna neće potvrditi izbor.
Buone fešte! Brrr.
nenti, come dicono a Roma, e ne tolgo una
notizia che, se 1' hanno gia avuta d' altra parte,
possono avere avuta anehe 1' abilitk di ta-
cerla, oppure sarebbero tomi da negarla e
sanno, infine, eho
sione del torto
futuro.
Comunque, rinunzino,
sono bollati, e basta.
Ned e da dire che il riuiprovero imperiale
tocchi esclusivamente i deputati triestini,
siccome taluno sofi3ta potria provarsi a so-
stenere. Niente affatto. I deputati triestini
sono umili e muti gregari di sinistra; sono
di quelle pecoro di cui diče Dante che „dove
1' una vži e 1' altre vanno" ; ne per essi due
valeva la pena di pronunziare quel giudizio
fulminante. „Non si tratta piu di opposizione
„ordinaria, — ha detto 1' imperatore; — ma
,,assolutament(J~faziosa!". DunqHe" e" tutta
quanta la sinistra queila che viene colpita
dalla censura; e cosi 1' hanno intesa tutti
gli organi della štampa, a qualunque partito
appartengano.
Dove vuolsi notare e rimarcare che il
monarca non ha gib, censurato 1' opposizione
in sfe stessa: no; egli e troppo leale e fedele
mantenitore delle liberta riconosciute ai suoi
popoli per poter mai desiderare, non che vo-
lere, un parlamento di mammelucchi o di
eunuehi; egli sk che un'opposizione k nella
natura della vita costituzionale; che b una
necessita, quasi un dovere; perche soltanto
nell' attrito e nella lotta delle idee sviluppasi
la scintilla che accende la face per conoscere
il vero, il bene, e 1' utile: quasi direi che
1' opposizione fži nel corpo d' uno stato co-
stituzionale le funzioni che la pepsina nel
corpo umano: 1' imperatore ha censurato e
condannato quell' opposizione sistematica che
si fži pazzamente mezzo e seopo a se stessa;
che inceppa, respinge o nega ogni azione;
che non ragiona, ma insolentisce, ingiuria,
calunnia e bestemmia; che e di scandalo e
vergogna ai popoli, di rovina allo Stato ; che
diffama e rende assurdo il sistema costitu-
zionale; che serve a sfogo di passioni od a
soddisfacimento di personali ambizioni, non
al bene del paese; che, infine, produce nello
Stato gli esiziali identici effetti che in un
corpo umano producono gli stimolanti alcoo-
lici ed il velenoso absinllie surrogati alla
benefica natural pepsina.
Dopo cio, val piti la pena di occuparsi
delle rachitiche elucubrazioni del Dalmata
e degli accessi epilettici dell' Avvenire nella
loro faziosa opposizione?
Riprođucano pure i giudizt degli ebrei
della N. F. Presse, gli articoli della Gaz-
zetta d' ltalia e della Perseveranza, i diseorsi
energumeni di Jacques, di Neuwirth, e tutti
quanti, o scrivano i loro giudizi alla stregua
dei criteri che regolatio le speculazioni del
ghetto, che importa?
Sono faziosi.
Non c' h piu nemmanco bisogno che il
procuratore di Stato si curi di loro: sono
gia bell' e sentenziati. Sono faziosi.
II quousque tandem abuteris, Catilina, fu
lanciato contro di loro non dai seggi del
senato, ma dali' alto del trono.
Sono faziosi!
Quindi menzogneri, quindi falsari dei fatti
e delle ragioni di essi, quindi calunniatori
o ripetitori di calunnie, quindi ingannatori
e pervertitori dell' opinione pubblica, quindi
catilinari...
del čalt#.Ua al sqp legittimo so-
vrano; č la parola del monarca che rende
omaggio alla dalmata prodezza.
Quel marmo quindi deve essere ad ogni
patriota, dalla Zermagna al Spizza, come un
altare: T altare dell'onore di Dalmazia tutta.
Ora avvenne un di che gente straniera
venisse a Zara perfesteggiare 1' inaugurazione
d' una linea di servizio postale marittimo.
L' ospitalitži fu esorcitata con un' affettazione
che tradiva voti e speranze, quanto indegne
d' un vero dalmata, altrettanto degnissime
d' un certo avvenire.
Gli ospiti dovevano essere accompagnati
a visitare i monumenti storici della cittži,
e, fra questi, la Loggia.
Ebbene, vi furono dei vili, od almeno un
vile, che veh>, copri 1' altare dell' onor patrio,
come se fosse una vergogna, con una carta
geografica.
Fu vile ed infatne, non č vero?
Eppure nessuno senti ribollirsi il sangue
ali'ingiuria atroce; nessuno si mise sotto ai
piedi 1' indegno profanatore!
Una mano prudente tolse di lk quella
carta: ebbe forse paura del gendarme! Senza
di cio, neppur quella mano sarebbesi mossa.
Povera Dalmazia schiaffeggiata: ne un
dalmata si trovo che vendicasse 1' insulto!
Ma non eran dalmati quelli che Ik, in
quella loggia, fungevano?
Dalmati dell' avvenire, forse; ma dalmati
veri, dalmati legittimi, no. Essi, o non avreb-
bero tollerato nemmeno 1' attentato dell' in-
sulto, o lo avrebbero fosto vendicato.
Che cosa ne diče il Dalmata cartaceo e
fazioso ?
Dalmata-italiano e contraddizione di ter-
mini. La Dalmazia e unicamente slava; e
chi si diče dalmata-italiano se non č stolto,
e traditore: h un irredentista!
Zagreb, na badnju večer.
„Quandoque bonus dormitat Homerus",
pjevaše stari Oracij, kog vi onako sgodno
navadjate.... dopustite dakle i meni da s Ora-
cijem odgovorim na vaš prigovor, da sam
zamukao, ko.... al neiuieuojmo osoba. Ako
sam ja jspavS, nije njegova ekcelencija barun
Jovo (Živković), koji je nevolja obijao od
nemila do nedraga, i pretrpio sve mogućne
metamorfosi, da proturi do patriarske stolice
svoga bratca Teofana, čuvenog plaškog
govornika. Agitacija baruna Jovana probudila
je i mene od sna, ta marionetskih predstava
nema svakog dana u Hrvatskoj, ko u blaženoj
Italiji.... pa Ikakvih predstava... sve pjedstav-
ljači od oka i... ekcelencije. Jovo Živković
vješto je odigrao svoju, kako kažu Zagreb-
čani, ulogu arlekina i privario tog nevoljnog
pantalona Laciku, odvukavši mu momu
bogatu mirazom... patrijaršiju karlovičku,
pa po fait accompli sakupio nešto vještih
lakrdijaša, dao jim za kaprala čuvenog Iliju
Gutesu kod vi jednom s one njegove brošure
vješto prorešetaste, i odposlao jih uprav
danas u podne kog Lacike -bana, da mu
metanišu i da Ilija drži besjeda. Ilija odčepio
„Vaša preuzvišenost", a začepio sa „Vašu
preuzvišenost", dakle dopro je do četvrtog
padeža. Evo vam komad besjede: „Kongres
je ovomu (Teofanu Živkoviću) — za cara i
kralja, (dočim brzojav kog prekjučer pri
miše zagrebčani kaže da je Barun Živ-
ković uvjeravao omladinu, da će 40,000
for. godišnjih davati u omladinske ciljeve,
u koliko su ove protiv Hrvatske i Madjarske
Upravljene op. dop.) ]) za crkvu (kako ne,
ta čitajte duhovsku besjedu, taj pravi mo-
numentu«) aere perrenius (!?) i...) i narod
(koji narod? Svak ti li govori o narodu,
narodnim interesima, ponarodjenju... al gdje
je taj pridavnik: hrvatski?) zaslužnomu
sveštenikn — tako ogromnom većinom gla-
sova dao svoje neograničeno povjerenje,
jer je kongresu poznato, da ovaj vladika
znade, da hoće, da ima Čvrstu volju zapu-
Iz Pokrajine, 18 prosinca.
Rek bi da su dan daDas i starije školske
vlasti podigle vojnu proti pučkomu učitelju,
te neuvažuju njegov kukavni materialni
položaj, kako bi valjalo. Evo dokazi: Prije
bi se nagradjivali pučH učitelji, koji bi, pa
i štogod, podučavali djecu u poljodjelstvu,
a to se vidi iz okružnice pokrajinskog škol.
Vieća 19 siečnja 1878 B. 152, a okružnicom
21 listopada 1880 B. 2951 istog Vieća,
uzkraćena je ta nagrada svakom učitelju,
koji se nebi izvanredno odlikovao u poduča-
vanju toga predmeta. — Sad dakle, pučki
učitelju, muči se, trudi se, pak ćeš stopro
tada dobit 25 tor. Nu što dobit? Možda će
ti i odbit prošnju za nagrada, jer da se nisi
izvanredno odlikovao, nego da si samo uči-
nio svoju dužnost. A može ti se dogodit
kao i onom učitelju, koji je za radnja u škol-
skom vrtu predujmio i potrošio iz svog
žepa dobru svotu, pak kad prikazao trošak,
odbili mu ga na polovicu. To mu bila hvala
i nagrada.
Pitaš li podporu? Eto ti druge okružnice
5 veljače 1878 B. 3902, koja ti ju nječe,
pak ti okapao od gladi sa svojom mnogo-
brojnom obitelju. Nemaš uvjeta koje ti ona
stavlja, pak s tvojom molbom nazad. Okru-
žnica traži: 1. Kakvo ti je bilo pobadjanje;
2. Koliko ti je djece pohadjalo; 3 Kakov
ti je napredak u školi; 4 Jesi li držao
nedjelno — svetačnu školu; 5 Jesi li obučavao
preko 30 sati na sedmicu. Jeli da ti si kriv,
što malo djece pohadja školu, a ne mjestno
školsko vieće, koje neće da vrši svoju dužnost;
ti si kriv jer nisi kao obćinski redar
tucao se od nemila do nedraga, da 1 opiš
djecu u školu; tisi kriv što ti nema napredka
u školi, ko da se može zahtjevati napredka
gdje je kukavno pohadjanje; ti si kriv, što
uiši držao svetačno — nedjeluu škola, a ne
mjestno vieće; ti si kriv, što nisi obučavao
preko 30 sati na sedmicu, a ne tvoja potreba
koja te nagoni da štogod drugo izradiš, da
pošteno preživeš s kukavnom obitelji. Stavimo
i da imaš sve te uvjete, da stečeš podporu.
Kad ćeš ju dobit? Dva mjeseca drži ti mol-
benica mjestno vieće, dva kotarsko, a dva
pokrajinsko, paK ti stopro poslie po godine
dadu 30 for. kano siroti. Cuj i ovu! ćića
zima brije, sjever puše, rek bi izvalit će
brda i kamen, snieg kija na lapte, a ja sam
u školi - U školi je peć, ah nema drva.
Djeca se kupe, tresu se, drhću, plača od
leda, a ja nezuam kako da im pomognem.
Hoću ih odpustit kući? Nipošto! Moraš stat
u školi. Nekim dajem računski zadatak,
nekim sastavak, nekim risanje. Ali kako da
mi djeca računaju, sastavljaju i rišu kad su
im se ruke ukočenule i pomodrile od leda?
Sto ću u takovim okolnostim? — Odgovor
školskim vlastim, koje su još g. 1878 obe-
ćale da će sastavit predrazbroj za griev pu-
čkih škola, kad evo nashvala Bogu kod 1882,
a ogrieva još nema, a bojim se da ćemo
čekat do sudnjeg dneva. A ti, pučki učitelja
stari zlopatniče, muči se, okapaj. — Ljudi
u Zadru tvrdji su od kamena !
Ego.
Doniesmo ga u prošastom broju, sa člankom:
Firma Živković. Uredn.
S poluotoka Pelješkoga, 14 prosinca.
(zakasnilo.)
Antun Prislić, učitelj u nemiru, o kome
dopis u ,,N. L.", 6 prosinca, iz Pokrajine,
umro je u oči Nikoljeve na Janjinl. Život
mu je prodidjila pokrajinskoga uč. Vlast,
uzkraćujući mu, što ga po pravu Božjem i
ljudskom idje, nedajući mu da u miru uživa
kruh vlastitoga svoga znoja, umješena kroz
15 godišta njegovog težkog učiteljskog služ-
bovanja. Na čast joj dakle! Ovo [su fakta.
Tako završuju ti biednici posije nego zasiju
po koje zrnce prosvjete medju narod, tako
se eto njima čovjekoljubno odvraća!! E se
non piangi, di che pianger suoli ?
Sgodno nam je da ovdje primjetimo : kad
pokojnik nije primio plaće za godinu dana
i više, bilo bi sasvim pravo, da pokrajinska
uč. Vlast bude tako pravedna, pa da je
ustupi njegovim ukućanim: bratu i obitelji
mu, koji bi nješto zadržali za se, a nješto
mu dali za dušu, neka mu koristi na dru-
gom svietu, dočim nije na ovom! — U osta-
lom, vele nam, da je pokojnik bio pristojno
odpraćen do hladnoga groba. I učitelj
a učenicim da je prisustvovao.
Antunu Prisliću Bog dao pokoj, a njekomu
bistru pamet, jer je više dosta koječesa!
purché lor veníase dato di domiciliarse a
Ragusa o nei contorni e lasciato libero 1' e-
sercizio del proprio culto. Ma il senato fermo
sempre nell' antica massima respinse con
coraggio e la dimanda e 1' offerta e risolse:
potius mori quam foedari. Tuttavia Ragusa
non si estinse ma risorse a vita novella
(S liedi.)
Dopisi
Rim, 9 sječnja.
(Izkazi proti Austriji i talijansko novinstvo
— tršćanski i trientinski izseljenici u Rimu
— demokratičko sveučilištno sielo u spomen na
Oberdanka — ncroati" u izkazima).
Talijanska se dakle vlada makla, da po
mogućnosti zaprieči daljne izkaze proti Au-
striji i njezinom vladaru. Došle su vile k
očima, vlada vidi da velika pogibelj prieti
Italiji i traži da predusrete tu pogibelj.
Bolje ikad no nikad, i ja bih se radovao
rad iste Italije, kad bi ta odluka bila oz-
biljna i proiztieala iz podpunoga uvjerenja,
da je Italiji malo krenuti na desno, ako
misli uzčuvati monarhiju i današnje usta-
nove ; al na žalost za istu Italiju, ljudi koji
su joj danas na kormilu nisu iz osvjedočenja,
već iz puke i neuklonive nevolje zauzdali
(ako bi se baš dala upotrebiti ova rieč, da
označim mjere poprimljene od talijanske
vlade) prevratničke stranke i Irredentu. Po
gibelj prieti Italiji! to vam svaki dan ope-
tuju svi listovi, osim prevratničkih, od u-
mjerenih Opinione i Perseveranza, do napre-
dnih Rassegna, Rijorma i t. d.; a u toj svak-danjoj viki najbolje se iztiču vladinovci a
la Diritto, Popolo Romano i Gazzetta Ufji-
ciale, koja iz tamnice šalje u sviet svoje
note i prieti tršćanskim i trientinskim izse-
ljenicima, da će jih dati zatvoriti in domo
sua. (Kako će vam bit poznato, sluzlieni
list talijanskoga kraljestva štampava se po-
čam od nove godine u galeri (tamnici)
uznika). Jedan od najuplivnijih talijanskih
listova, milanežka Perseveranza, primila je
prekjučer iz Beča sliedeću viest: „Ch'dje su
rimsld dogodjaji prouzrokovati veliki gnjev.
Službeni članci žale što fali u vlade krep-
kosti da zabrani nanašanje uvi'jeda Austriji.
Svi ovdje izčekuju bližnju izriečnu izjavu
talijanske vlade, kojoj bi imalo pripravnošću
sliediti poprimijenje krepkih mjera. Ako se
to neobistini, po svoj će se prilici prekinuti
diplomatički odnosajiLl. Kako dakle vidite,
ovdje se u velike boje da ne bude diplo
matičkih sukoba sa Austrijom, koja je i po
svome poslaniku grofu Ludolfu izjavila ta
lijanskoj vladi, da u velike žjili najnovije
..izkaze. Od tud i ona nota službenoga lista,
o kojoj sam vam govorio u posljednjem
mom dopisu. Listovi, koji su u prijateljskom
odnošaju sa današnjim ministarstvom, pri-
miše zadovoljstvom onu notu, tumačeć ju
svaki na svoju ruku. Vladini Diritto, govo-
reć o toj noti, piše izmed ostaloga:
kavna zemlja, kojom se vlada sa čaršije!
Kukavna vlada, koja sluša sljepačke razja-
») Coleii pag. 276-277.
renosti svjetine.... Govorili smo o pogibelji-
ma. A ko jih nevidi?" — Uz to prekjučer
Gazzetta Ufjiciale napominje stroge naredbe
podane obiastima, da uduše izkaze proti
austro ugarskoj državi; te nadovežuje, da se
naredilo obiastima da prijave ministarstvu
one poticatelje nereda, koji su inostrani.
Tim dakako Gazzetta Ufjiciale cilja na tr-
šćanske i trientinske izseljenike, koji u Rimu
imaju svoje posebno sielo. Ali ova pono-
vljena napadanja na tršćanske i trientinske
irredente, nisu istim po ćudi, te su već iz-
dali u rimskom republikanskom listu La
Capitale prosvjed, da oni u talijanskom kra-
ljestvu nisu nikad htjeli postati agitatori.
To je dakako rečeno, samo da skriju svoju
agitaciju, koju oni tjeraju uzprkos notama
talijanske vlade.
Pri koncu mog posljednjeg dopisa bio
sam vam javio o zapljeni slika i poprsja
Oberdankova u prostorijama družtva za
obranu „čovječih prava"; danas vam evo
o tom nekoliko potanjih i izprecjedjenih viesti.
„Demokratičko sveučilištno sielo", komu
je u svoje vrieme pripadao i nesretni Ober-
dank, bilo je odlučilo da poput mladeži i
profesura (jer su na mnogim mjestima isti
profesuri pristali na „spomen Oberdanku")
ostalih talijanskih sveučilišta proslavi spo-
men na Oberdanka; ali bud je Oberdank
bio u tjesnijem odnošaju s rimskom omla-
dinom, to se spomen imala proslaviti nešto
svečanije. Demokratičko sveuč. sielo nema
svojih prostorija, te se ono obratilo svomu
političkomu jednomišljenjaku „Sielu čovje-
čih prava", kojemu je stan u „Palazzetto
Sciarra", u ulici „Corso", i koje je svedj
pripravno ustupiti svoje prostorije za „do-
moljubne republikanske svrhe". Ali redar-
stvo bi moglo doći na skupštinu, pomisli
nadobudna mladež, a to nam baš nije po
ćudi; pa da izbjegnu svaku redarstvenu
dosadu, porazdieiiše nekoliko „poziva", koji
se imali predati na vratima. Sastanak je
dakle imao biti privatan, a kod takovih
sastanaka redarstvu nema mjesta. Sastanak
imao se držati prekjučer, u nedjelju u večer
u 87a sata, kad tamo dan prije, u subotu,
u 11 sata u jutro jedno desetak službovnika
dodje k palači „Sciarra" i buduć da su
vrata siela bila zatvorena, naredile čuvaru
Narducciu da jih otvori. Izmed tih deset
osoba, bio je kr. odvjetnik vitez Hermite,
iztražni sudac Natali sa tajnikom, questorni
izaslanik i šest redarstvenih straža. Čuvar
izprva nije htio, ali napokon otvori vrata i
povorka udje u dvorane družtva „dei Di-
ritti dell'uomo". Uz to čuvar potrča javiti
stvar nekim članovima, izmed kojih pozna-
tomu Parboniu i Svecci, koji odmah dotr-
kaše u družtveni stan i nadjoše sudbene
izaslanike obilazeće dvorane. Kr. Odvjetnik
pita da mu predadu Oberdankovo poprsje,
dočim oni stanu prosvjedovati i vikati; na-
pokon Hermite v.adje u nekoj komori Ober-
dankovo poprsje, kog je skalupio neki Si-
monetti. U nekoj drugoj dvorani nadjoše
zatvoreni ormar; kog, pokle članovi nehtje-
doše predati ključe, otvori bravar za to
pozvan. U ormaru nadjoše svakovrstnih pisa-
ma, izmed kojih i neki Carducciev nadpis.
Sve te spise ponesoše sobom, a kako čujem,
ti su spisi važni, te bi vlada uslied tih spisa
mogla i postupati proti članovima družtva
„Dei diritti dell'Uomo". — Poslie podne i
primacijalnu povlasticu nad crkvam druge
pokrajine Narbonske, na uštrb prava Are-
latskog mitropolita. Zosim nemoguć trpiti
poremećenje crkvenog reda, piše onu posla-
nicu, tužeć se na Prokula, jer je od Turin-
skog sabora vuhveno izmamio rečenu po-
vlasticu, i time uvrjedu nanio apoštolskoj
Stolici; dočim je to stvar koju, on veli, niti
ista oblast apoštolske Stolice nebi mogla
dati, ni promjeniti protiv ustanovam Otaca
i protiv časti dužnoj svetomu Trofimu
'Sto je od Rimske Stolice poslan bio da bude
Arelatskim mitropolitom.
O jednom dakle samom slučaju govori Zo-
sim; a nije rekao da u nijednom slučaju apo-
stolska Stolica nebi mogla promjeniti što je
po Otcima ustanovljeno bilo. Dalje. Zosim
veli da nebi apostolska Stolica ista mogla
promjeniti ustanove Otaca. Ali, o kojim Otcima
govori, i o kojim ustanovam? Jamačno tu
je govor o ustanovam rimskih Papa odnosnim
na prava Arelatske mitropolije; jer Zosim
veli da je time uvrjeda apoštolskoj Stolici
nanesena, i da bi to bilo protiv časti dužnoj
Jeli ovaj Trofim oni o kom je spomeu u
Djelim Apostolskim, kritika jošler nije dokazala.
Ima snažnih razloga da baš jest isti. Dah ako i
nije, mi smo usilovani priznati da je živio prije
polovice trećega vieka, i da je bio biskupom Are-
latskim. No pošto se ovdje kaže da ga je Apo-
stolska Stolica tamo poslala, i njemu one povla-
stice udielila - predpostaviv istinost tvrdnje Zosi-
move _ ovo nebi bilo lako složiti sa tcor.jom Uoj«
hoće, da prije IV. vieka nema spomena o Papinu,
ma bilo kakovu, prvenstvu.
svetom Trojimu, poslanu od apoštolske Stolice,
Kada dakle Zosim kaže, da ni vlast apo-
štolske Stolice nebi mogla promjeniti što je
po Otcima bilo ustanovljeno, nemožemo ra-
zumjeti absolutnu nemogućnost iz nedosta
tnosti vlasti; niti je i on sam na takovu ne-
mogućnost mogao i pomisliti, ako nećemo
reći da on nije znao ono što svak znade,
to jest: da u pravu, omnis res per quas
causas nascitur, per easdern dissolvitur. A
tko bi mogao tvrditi, da što je jedan od
predšastnika Zosimovih ustanovio, to, kad
bi mu :se svidilo, ili Zosim, ili drugi na-
sliednik nebi mogao promjeniti? —U ovom
slučaju, dakle, govor je o moralnoj nemo
gućnosti; pošto se Zosirnu nepristojno činilo
da Apostolska Stolica bez uzroka promje-
njuje ono što je sama jednom ustanovila.
No ovo nas sjeća na Leona velikoga i Hi-
larija; kad su od Arelatske stolice na Vie-
nenskoga nadbiskupa bile prenešene iste
ove povlastice (V. gori, str. 16), o kojim
Zosim veli da ni apoštolska Stolica nebi
mogla drugom ih udieliti, promjenjivat usta-
nove Otaca. — Pri koncu umoljavam G.
Milasa, da bi zabilježio kako biskupi mitro-
polije Arelatske, dočim mole Leona da onoj
crkvi povrati oduzeta prava, nevele niti same
riečce, da to Papa nije mogao učiniti, a ipak
spominju njegove predšastnike, koji su ta
prava bili joj potvrdili (Opp. Š. Leonis M.
T. I. pag. 161-162).
(Stifidi).
T
stoga dana uapsiše urednika rimskoga lista
Dovere, Antuna Fratti, i dva učenika, Pao-
lina i Fontea; a to jer su podpisali pozive,
kojim se zvali prijatelji na odkriće Ober-
dankova poprsja. Biti će tuženi na temelju
§. 173 kaznenoga zakonika, jer da su po-
činili takovih djela, koja bi mogla prouzro-
vati prekinuće odnošaja sa susjednom dr-
žavom.
Sutradan, u nedjelju, rimski cjuestor pozva
Parbonia i izjavi mu, da nije dopušten sa-
stanak i ako ga bude, da će redarstvo za-
posjesti društvene prostorije. Sasviem tim
„Demokratičko sveučilištno sielo", podpo-
moženo družtvom „dei diritti dell'uomo",
htjelo je svoju učiniti. Oblast s toga pošalje
na čaršiju „Sciarra" redarstvenih straža i
karabiniera do mile volje, nalogom da pre-
prieče ulaz u družtvene dvorane. Ali su
ovce već bile u toru, a redarstvenim izasla-
nicima neosta drugo, no da krenu s ključem
i zatvore unutra do 200 izkaznika. Uz to
je dolazilo sve to više sveučilištnih slušalaca
sa pozivom u ruci, a kad jim je redarstvo
prepriečilo ulazak oni se razrediše po čaršiji,
da iz vana počmu odgovarati onima, što su
bili unutra, i koji su sliedili pjevati i ve-
seliti se, dok se redarstvo nerazljuti i dade
razlupati vrata. Ušav unutra nadjoše na
kraju dvorane predsjednički std crnim sago
vima a na njemu Oberdankovo poprsje iz-
nova skalupljeno. U okolo dvorane bilo je
smješteno nekoliko crvenih štitova sa nad-
pisima: „Doli.... Rat... (izostavljamo Ured.)
Bez Alpa i Jadranskoga mora nema Italije!
Proklet...A i drugih Mazzinievih, Garibaldi-
jevih i Oberdankovih izraza. Nad predsje-
dničkim stolom bilo je napisano: Osvetite
Trst i lrient! Osvetite....! Mnoge uapsiše, iz-
med kojih sav predsjednički std, i povedoše
jih u zatvorenim kočijama u nove tamnice,
dočim je obćinstvo pred palačom vikalo:
Živio.. Smrt... i t. d. Fratti, Pavlini, Fonte
(koje dan prije uapsiše) i šestorica od pred-
sjedništva biti će tuženi na temelju §. 174
kaznenoga zakonika; ostala devetnaestorica
biti će tužena rad uvrjeda i uzbune proti po-
slovačima javne sjegurnosti. Nije falilo ni
komičkih prizora. Tako na pr. u onoj vrevi
bio je uhvaćen i poveden do tamnice neki
činovnik; kažu mi, da je i neki drugi vi
soki redarstveni činovnik bio na silu po-
veden put tamnice, jer obučen na gradjansku
a straže ga novajlije ne pripoznaše.
Nemislite da je ovim sve svršeno. U Rimu
danas sutra imati ćemo novih izkaza proti
Austriji i njezinom vladaru; a iz pokrajine
danomice dolaze viesti o novim izkazima.
Čujem da će vlada premjestiti neke pre-
fekte, jer da su dopustili neke sasviem pre-
tjerane izkaze. Meni se sve čini, da će ta
sreća dopasti zanajprije Milanežkoga, a i
pravo bi bilo, jer organ tog prefekta
Lombardia odmah iza atentata od 2 proš.
! kolovoza branila je Oberdankovo nedjelo a
udarala je na Austriju.
Skoro sam bio zaboravio javiti vam stvar,
koja se tiče nas hrvata, jer nema u Italiji
izkaza, u kom nejiguriraju „i croati". Spo-
minjati ćete se, da lani po pohodu talijan-
skog kralja u Beč, bilo je izkaza, a tad se
vikalo: morte al colonnello croatol a držalo
se za najveću uvrjedu talijanskim vojnici-
ma, kad jim se dovikivalo: maledetti croati!
Po ovom vidite da je naše ime strašno
prezirano u Italiji, ali nepravedno, jer naši,
kako nepristrana poviestnica uči, nijesu u
Italiji ostavili nego uspomenu svoga junaštva
na bojnom polju. Nedjela koja se Hrvatim
pripisuju kao počinjena u Italiji 48. god.,
počinio ih je drugi austrijski narod, kako
je to i prvak stranke prava dokazao u
svojoj knjizi Pisma Magjarolaca. Ali za
talijane vriedi poviestnica ko iza vaše srbe:
istorija im je starežinom kad je Hrvatim u
prilog. Mrze nas, jer hoće da nas mrze, ali
mrze nas i iz gluposti, bud sve što im je
mrzka iz Austrije hrvatskim nazivlju; tako
ono već spomenuto colonnello croato; a na
dokaz vam i ovo što sliedi.
Na pazaru igrarija, u oči tri kralja, kad
je veliki trg Navona bio prepun svjetine,
koja se bez razlike spola, dobe i staleža zaba-
vljala svireć i bubajuć, te šale sbivala, neki
mladići kupiše oveću lutku, obukoše ju u
odoru krajiškog vojnika, ili kako kažu
Rimljani da croato i tako ju obučenu nosili
po gradu. Mnogi jim se pridružili sa ba-
kljama i duplierima, žviždajuć i kričuć i
tim stavljajuć u rugo Prodjoše dobar
dio grada i nitko jim ni tamo se. Poslić
ponoći dodjoše na trg Navona, gdje jim
istom redarstvene straže pokušaše oteti lutku;
ali kažu da je bilo potezi i povuci, te su
lutku na komade razkinuli.
fr. Dane Klarić, preko koje je držao pre-
krasan prigodni govor, koga je započeo Bo-
žjom izrekom: Per me reges regnant, do-
kazujući kako je svaka vTast od Boga uz-
držatelja i ravnatelja reda ljudskog, te kako
vječna mudrost pritiče njekim osobitim na-
činom u predavanju Vlasti od osobe na osobu
i od dinastije na dinastiju. Za tim nastavljaiuć
reče, kako Vlast svietovna sa Crkovnom ima
biti u uzku savezu i kako gdje to obstoji
najbolji mir i blagostanje vlada. Za tim
predje besjedit, vrlo sgodno, o proslavi. Uz-
gredice nahrci kako god. 1527 na Cetinju,
uprav na mlado ljeto, hrvatski biskupi, kne-
zovi i velikaši odabraše Ferdinanda Austrij-
skog za svog hrvatskog kralja.
Preko sv. Mise glazba je svirala u Crkvi
liepe komade, započev i dovršiv sa Carev-
kom. Poslie sv. Mise iz tisuć grla zapjevalo
se je „Tebe Boga hvalimo". U večer bi
razsvjeta, po prozorih vidjelo se njekoliko
prozraka u hrvatskomu, talijanskomu i nje-
mačkomu i latinskomu jeziku. Osobitu su
pozornost stjecale prozrake pred hrvatskom
kafanom g. Ive Dračara, koje su uprav maj-
storski izradjene bile, dakako, hrvatski.
M.
rn.n-
Knin, dne 28 prosinca.
Prigodom šestoljetnog goda postanka pre-
višnje Absburgske Dinastije u Austriji i Knin
ponosni sa svoje sjajne prošlosti jučer pro-
slavi taj preznameniti povjestni dogodjaj.
Da svečanost bude što sjajnija, ustanovio se
bio naročit odbor. Na poziv katoličkog žu-
pnika, bez iznimke sve ovdješno Vlasti pri
| sustvovale su svečanoj službi Božjoj, koju je
| uz podvorbu obalužio naš revni župnik Ot.
Dicmo-đolnje, 9 aiečnja.
U prošastu nedjelju bilo krasno zimsko
jutro. Nebo vedro, kd ribie oko, a u našem
selu razliegala se posvuda radost. Sa svih
strana čulo se pucketanje. Gizdave dicmanke
nakitile se i idju vesele u hram Božji; narod
se veseli, dobri taj narod. Iz Kraja, Prisoja,
Osoja — sve se to sleglo u crkvu da vidi
liepi prizor, što se tu pokazuje: Božica Sto-
janac, cura od 17 godina iz iztoeno-grČke
nesjedinjene crkve, stupa u krilo prave
kutoličke vjere. — Treba znati, da je ova
cura mnogo pretrpjela od svojih rodjaka,
ali i prietnje i odvraćanja i obećanja, sve
je ta čestita djevojka odbila i došla do
svoga žudjenoga cilja. Nju je bodrila na
ovaj sveti korak njena majka udovica, i
njeno žarko čeznuće za katoličtvom. Razum
ljudski traži istine; gdje ju nadje, tu ju i
prigrli. — Osobita pohvala idjo župnika
Milavića, koji je djevojku liepo pripravio i
podučio u istinah kat. vjere. Prepoštovani
Ot. Salinović i sinjske opatice poslaše joj
liep dar.
Kažu, da će skoro i njezina majka preći
na katolicizam. Svaki pravi katolik valja da
se raduje u duši na ovakovimi pojavi, videći,
kako naš narod sve to manje sliedi stope
carigradskog razkolnika.
Ako se glas o njezinoj majci obistini, i
ako vi budete rado primati moja pisma,
poslužiti ću Vas opet kojim dopisom ').
Š.
Orebié, 4 gennajo.
Nel N.o 102 del „Dalmata" a. p. leggesi
una corrispondenza da Orebi¿, la quale tende
a difendere i due nostri gaiantuomini ('sic)
Orebié e Brailli, censurati a ragione dal
corrispondente della ,,K. D". per esserai
astenuti come assessori dal prender parte
alia seduta che dovea tenersi fra l'Ammini-
strazione Comunalo ed il Comitato per gli
altari, da erigersi nella nostra nuova Chíesa.
La sud. corrispondenza è talmente conce-
pita che dà a divedere esuer stata dettata
da qualcuno incaricato dagli Bteasi ga-
iantuomini Orebié e Brailli. Nella sud.a cor-
rispondenza asseriscono che vi dovea easere
seduta tra 1'Amministrazione Comunale ed
il Comitato: dicono inoltre che essi passeg-
giavano presso 1' edifizio comunale attendendo
l'ora stabilita per la seduta, ma vista entrare
una figura ñera, essi si ritirarono. Dopo
tutto cié i noatri gaiantuomini continuano
dicendo ; chi sia questa figura ñera, ¡1 cor-
rispondente non ce lo dice. Ma buon Dio,
qual corrispondente loro dovea dirlo, se csbí,
i nostri gaiantuomini, sono quelli che par-
lano di figure nere ? Di piu ci dicono cho
non sapeano a qual corpo appartenesse
quella figura ñera, se all'Amministrazione
od al Comitato! Dunque non v'accorgete,
o cari gaiantuomini, ene gli occhi vi sono
talmente bendati che non siete più in
grado di distinguere le persone, c pro-
tendete di vedere il Signore? Bucato quindi,
e buon bucato e poi siamo lesti: il ñero vi
diverrà bianco; ma lasciamo i voli pootici
ai nostri gaiantuomini, o passiamo al Anido
della questione.
La tigura ñera, acui i nostri gaiantuomini
vogliono alludere, sombra sia il nostro be-
nemérito ed amato párroco étuk. E bbene:
credete voi forse che fu per la presenza del
rev.mo Stuk se i due gaiantuomini non si
presentarono alia seduta sud.a? Muiní>, poi-
chè se ció fosse vero, ei aarebbero astenuti
dal venire a contatto eolio stesso quand o
trattavanBi altre questioni, e speciaímcntc
quando trattavasi di un terreno attiguo alia
Chiesa nuova, acquistato dal Oomune per
fiorini 800 (i quali, como dicono, doveano
andaré nelle tasclie dnl galantuoiun Or«bi¿,
') Posve drage volje. (V. odpiae). Ur.
Ma lo zelo dei Ragusei per la religione
cattolica non si limitava soltanto alia difesa
delia stessa; la repubblica avea somma cura
di estendere il cattolicismo anche oltre i
confini del suo stato'. a Ragusa la propa-
ganda religiosa era sempre in pieno vigore.
Devo pur ricordare, quanto altri gia scrisse,
come nelle provincie di Bosnia, Bulgaria,
Servia, Hercegovina, particolarmente quando
queste caddero sotto il potere dei Turchi, i
Ragusei raantenessero proprie colonie, le
quali aveano chiesa e saeerdoti non solo
per uso proprio ma anche per quello degli
stranieri. Mercé la protezione della repub
blica in Costantinopoli, Belgrado, Ruscuk,
Silistria, Provato, Adrianopoli, Sofía, Skopia,
Novipazar, i cattolici venivano meglio trat-
tati e liberi viveano da estorsioni che, con
privilegio della Porta ottomana, facean ivi
i vescovi scismatici 1).
Ai Ragusei si deve saper grado se nella
confinaría Herzegovina, appunto nell' antichis-
sima diócesi Tribuniense anche al di d' oggi
vi esista una fiorente comunitá cattolica.
Quando i veacovi di Trebigne fin dal secolo
XIV. furono obbligati da prineipi scismatici
di abbandonare la propria sede, la repub-
blica li accolse, li doto, e li insigni di nuovo
titolo. Quei vescovi poterono indi ottenere
dal Gran Sultano il fórmale permesso di
visitare di tempo in tempo il proprio gregge,
e si ebbero cosí il mérito d' aver sostenuto
nella vera fede le popolazioni pericolanti
tra lo scisma e il maomettanismo, e di a-
ver in pari tempo convertito non pochi al-
r unit& della chiesa cattolica. Che piü ? L'anno
1592 a Ragusa si fa ancor piü viva la pro-
paganda cattolica. Parecchi saeerdoti del-
1' uno e dell' altro clero dell' allora arcidio-
cesi di Ragusa e della diócesi di Cattaro,
piem di caritk e dello spirito di Dio, si re-
cavano nei paesi turchi per ivi propagare
e sostenere la vera fede. Papa Clemente
VIII. mandó loro lettere di benedizione ed
incoraggiamento, raccomandando i' opra di
questi nuovi apostoli slavi a vescovi e pre-
lati, e arricchendo e le lor persone e le lor
predicazioni di spirituali grazie e conforti, ")
Chi anche nei di che corrono visita Ragusa,
é obbligato a confessare che nei suoi citta-
dini il sentí mentó religioso ha sempre pre
valso su tutti gli altri: son cosi numerosi e
belli i monumenti della loro pieta e reli-
gione. Gli ordini religiosi di s. Benedetto,
di s. Francesco, di s. Domenico, poi di s.
Ignazio, fin dalla lor origine ebbero nello
stato raguseo splendidi conventi e tempj.
Con elargizioni di privati e dell' istesso go-
verno, íurono fondati ospitali, orfanotroíj,
c.ongregazioni, confraternite, talché fu ben
osservato come fin dal secolo XIV. Ragusa
') Appendim, Notizie Istorico-Critiche della
Repubblica di Ragusa P. II. L. 1 pag. 174-175.
2) Coleti pag. 257.
per opere di beneficenza, di earitk e reli- 1
gione potea star di fronte a qualsiasi altra
cittá, piü illustre. Nella stessa ammiravansi,
coiné s' ammirano tuttora, bellissime chiese
adorne di preziosissime reliquie e di quadri
dei piü celebri artefici, non v' era palazzo o
casino di patriaio che attigua non avesse
una cappella. Chi poi legge il cerimoniale
della repubblica non puó non rimaner sor-
preso della pieta e religiositk del Senato.
Benché numerosissime le feste e le pubbli
che processioni, a queste per legge interve-
niva il Rettore e il Consiglio. Le sacre fun-
zioni splendidissime ed eseguite con somrno
decoro: entusiástica la devozione di tutti i
Ragusei verso il Santo lor protettore. Lo
splendore del culto cattolico contribuiva non
poco alia conversione degli stessi scismatici.
Questi sorpresi dalla pietá dei Ragusei, dalla
predicazione dei lor saeerdoti, piü volte e
particolarmente nei tempi antichi quando
dallo scisma ancor non si focena -política,
ben volentieri si convertivano all' unitá della
tede cattolica. Se Ragusa in antico abben-
ché piccola, ma pur sempre moralmente grande,
s' acquistó giusto mérito d' esser appellata
Atene Slava; peí suo amore al cattolicismo,
con ragione ancora piü giusta avrebbe do-
vuto vantare il titolo di Roma Slava.
Ma pur Iroppo per ogni nazione, per ogni
popolo viene il tempo della prova. E per
Ragusa la prova si venne dal settentrione,
proprio giusta la scrittura: omne malum a
septentrione.
(,Sliedi.)
—"--——O c^-K^/j O -—" ^
La Dalmazia all esposizione agrícola
austro ungarica dell' anno 1882
in Trieste.
(v. br. 84, 86, 88, 90, 93, 95 i 100 g. 1882
i br, 5 t. g.)
J II prof. Cipcié a proposito di un torchio
j di ierro da olio, acquistato col concorso di
un sussidio governativo dal Comizio agrario
di Traü, in una sua relazione, pubblicaía
nell'anno 1876, sotto il titolo nLJ agricoltura
in Dalmazia e le sovvemiom dello stato",
censurando 1' attivita del suo predecessore,
P ispettore agrario Pavesch, scrisse cosí:
,,D' altronde i torchi in ferro da noi erano
ben noti, e l' averli non e cosa di prima ne-
cessitü per fiibbricare olii commestibili, del
che principalmente abbisognamo". Ora se si
considera che lo scopo a cui é destinato il
torchio da vino nella vinificazione, le parole
del prof, Cipcic dovrebbero trovare piena
applicazione al caso nostro. colla diíferenza
pero che nei caso di Traü si trattava di un
torchio tutto ferro in sostituzione del legno,
condizione indispensabile alia confeziooe di
olii commestibili, mentre qui si íratta di tor-
chi a piatto di legno, coi quali si vogliono
soBtituire quelli da noi generalmente usati a
piatto di pietra. Che se come negli olii cosi
nei vini dalla materia del piatto puó dipen-
dere la qualità del torchiato, è certo che il
legno imbevuto del vino, che vi s corre so-
pra, offre miglior agio della pietra alio svi-
luppo delle vegetazioni semplici, che comu-
nícate al vino, danno occasione a quelle fer-
mentazioni secondarie sempre fatali alla sua
serbevolezza.
Ma addentriamoci un po' nella parte eco-
nómica. Uno di questi torchi, usciti dall' of-
ficina della ferrovia, con vite di ferro, si-
stema Rauschenbach, a piatto di legno di
quercia, veniva concosso nell' a. 1881 col
ribasso del 50 °/0 sul prezzo di regia per
fiorini 150, ció che c' in«egna che il prezzo
di regia per siffatti torchi ascende niente
meno che a t. 300. L' anno successivo gli
stessi torchi venivano accordati col ribasso
del 45 °/0 sul prezzo di regia per fior. 160.
In quest' evidentemente il prezzo di regia
non ó lo stesso, esso è disceso a f. 291 circa
perché il 45 % su questa somma dà appena
f. 160.
Quest' anno poi 1883 colla stessa formola
ci vengono offerti ancora quegli stessi tor-
chi ma al ribasso del 40 °/u e per il prezzo
di f- 165, ció che accenna ad una nuovari-
duzione nei prezzo di regia, dapoichè si ot-
tengono f. 165 ribassando del 40 °/ft il ca-
pitale, non già di 300, o di 291, ma di ap-
pena f. 275.
Noi saremmo grati al compilatore di quelia
notizia, inserita nei foglio uffieiale, s'esso
volesse istruirci sulle ragioni che intíuiscono
a scemare di anno in anno il prezzo di re-
gia di quei torchi che dovrebbero pur es-
sere sempre eguali e per rispetto alla ma-
teria e per rispetto alla grandezza, chè que-
sto fenomeno non è certo la niigliore garan-
zia della loro bontà.
(Sliedi,)
Dopisi.
Rim, 20 sječnja.
(Communique lista „Osseroatore Romana" —
nC'ui ier" poznanjski i spomenica poljačkoga,
naroda — metropolita Fijalkovski — bar.
de Cetto kod sv. Olca)
Slobodnjačkom novinstvu najnoviji ugovor
izmed sv. Stolice i Rusije trn je u oku, pa
bi htjelo umanjiti mu važnost prosipljuć
svakojakih laži i kleveta; ali se istina ne-
boji svjetlosti, pa i iz te nepoštene i podle
polemike talijanskih slobodnjačkih delija
još se bolje možete uvjeriti, da sam sasviem
dobro bio obaviešten, kad sam odmah po
posjetu ruskoga ministra Giersa kod Vati-
kana, uztvrdio da se tu radilo o dogovorima,
koje od dvie godine vodi sv. Stolica sa Ru-
sijom i da će nas fakta do malo podučiti
koliko je istine u „bombastičnim" brzojav-
kama vladinovačke poslovnice Stefani; —
te kad sam odmah po Božiću uzprkos
viestima nekih talijanskih pa i slovinskih
(ruskih i poljačkih) novina, tvrdio da je
bilo pismenoga ugovora i da sv. Stolica na-
čelno nije popustila. U ostalom ovo su bile
misli svih ovdašnjih katoličkih krugova; ali
slobodnjaci aša\ neće da se dadu razlogu,
ili bolje razume da nemaju prava, ali koja
hvajda kad jiin je tako raditi da obmane
svoje čitaoce. Moj neki novinarski prijatelj,
s kojim sam se jučer razgovarao ob ovom
nepoštenom zavaravanju slobodnjačkoga no-
vinstva, odgovori: ja bih jim za porugu stavio
upit, kog je jednom sam sebi učinio Fosco-
lov Ortis: „anziehe spegnere una per una
le fiaccole che risehiarano la prospettiva
teatrale e disingannare villanamente gli spet-
tatori, non sarebbe assai meglio calar il
sipario in un subito, e lasciarli nella loro il
lusione?" Moj je prijatelj imao pravo; ali
tako mora da postupa novinstvo, koje na
laži i kleveti uzdiže svoju moć. Uz to se
eto tomu novinstvu ugasila i posljednja
zraka nhvanja, kad je Osservatore Ro-
mano od sriede donio u „naše obaviesti"
službeni communique iz Vatikana, kojeg vam
evo u prevodu: „Od neko doba neke se ta-
lijanske i iuostranske novine izrazuju o do-
govorima sklopljenim u posljednje doba iz-
med sv. Stolice i Ruske vlade, ko da bi
ovi mogli štetovati Crkvi u Poljskoj, a
naosob prosiplju sumnju kd da seje pristalo
na uvedenje ruskoga jezika u dopunitbenom
bogoslužju (culto suppletorio). Suvišno je
reći do sv. Stolica svukud štiti prave inte-
rese Crkve u medjama, koje joj dopuštaju
prerazličite okolnosti vremena i mjesta. Mi
pak možemo nadodati da u dogovorima
sklopljenim izmed sv. Stolice i Ruske vlade
ništa se nije utanačilo glede uporabljenja
ruskoga jezika u rečenom bogoslužju; te
da u ovoj stvari nema nikakove novotarije".
Izmed raznih novina, koje su se bavile ob
ovom pitanju, prva je na redu Gazzetta
d' Italia, koja je ima nekoliko dana priob-
ćila „Spomenicu poljskoga naroda" na Sv.
Stolicu, gdje tobože poljski narod daje
naputke sv. Stolici, kako joj je postupati u
dogovaranjima sa Rusijom, da zadovolji
Poljacima. Pri priobćenju te „spomenice"
slobodnjački listovi u jedan glas udarišo:
„sad ćemo vidjeti, kad se iznese na vidjelo
ugovor, dali se je sv. Stolica držala „spo-
menice" i udovoljila Poljacima. Ali za malo
jim trajalo veselje, jer o tom tobožnjem
poljačkom memorandumu evo što piše po-
znanjski 6ourrier od 11 tekuć.: Gazzetta
d1 Italia, slobodnjačko glasilo i neprijateljsko
sv. Stolici, priobćuje dokumenat nadutim
naslovom „Spomenica poljačkoga naroda",
koji uprav nije no spomenica Grofa P. Ova
i radnja nosi nadnevak 9. travnja 1881, te
j je u svoje vrieme, rek' bi, bila prodana Drža-
| vnoinu Tajništvu, a danas, uprav kad se
sklopio ugovor sa Rusijom, priobćuje se u
stupcima gorispomenutoga lista. Grof. P.
od mnogo se vremena priučio govoriti i pi-
sati proglase u ime naroda; ali svak zna
kako je tumačiti ovo utjelovljenje Poljske u
osobi častnoga utemeljitelja poljskoga mu
j zeja u llapperswylu. Sto bilo, da bilo; i
ijedan zastupnik naroda u inostranstvu od ove
vrsti, imao bi barem imati nešto obzira i
ne priobćivati svoje proglase u listovima
neprijaznim Crkvi; suviše imao bi se ču-
vati nepristojnih prietnja i dilema, koji u
peru čovjeka, koji „utjelovljuje u sebi narod
za stavno se prikazuju smiešni. G. Grof.
P. piše u „Spomenici poljačkoga naroda":
„Kad se saznadu temelji ugovora, tad ćemo
moć suditi dali se je i dokle se je Lav
generazione presente? —O qual vescovo per divozione
all' antichitá, amministrerk il Sacramento da una di
quelle patene antiche, per le quali occorreva il servizio
di ministri per portarle? — A questa ultima specie di
antichita appartiene 1; alfabeto glagolito; si lascia leg-
gere come quella patena portare; ma non se lo puó
leggere senza amminicoli, come neppur portare la pa-
tena senza assistenza; e come ia patena sacra riposa
nei sacrario, 1' allabeto glagolito passi alia biblioteca,
all' archivio, come dice la Memoria. — Ne resta per-
ció offeso il sentimento di venerazione, che gli tribu-
tano tutti gli Slavi? — Ne risulta disdoro per quelli,
che finora se ne servirono ? — Ne ridonda ingratitudine
o sconoscenza del suo mérito peí Santo suo inventore?
— E che la Memoria abbia a ragione indicato 1'ar-
chivio e la biblioteca, come posto conveniente all' al-
fabeto glagolito, dimostreró io a suo luogo piü plena-
mente, che dessa non abbia íatto, nella presunzione
che véritk cosi ovvia non avesse bisogno che di venire
accennata per essere accolta. Passiamo intanto coile
Osservazioni al secondo periodo storico dell' alfabeto
glagolito.
Nella prima divisione dei due periodi, le Osser-
vazioni incominciavano il secondo colla dispersione dei
discepoli di s. Metodio, dopo la di lui morte, quando
cacciati dalla Moravia si rifugirono in Bulgaria, in
Serbia, in Croazia (Oss. pag. o); ora invece il prin-
cipio del secondo periodo, dalla fine del secolo IX
ci trasportano al XII, limitándolo fra questo e il secolo
XVI, época del tranquillo e imperturbato godimento
el privilegio nelle provincie meridionali : Croazia,
Dalmazia ed Istria ; época del fiore, nei vero senso
della parola, dell' alfabeto glagolito in queste provincie
(Oss. pag. 7). — Qui c'è un grave anacronismo; vale
dire sono sottacciuti due secoli, che di ragione storica,
e secondo la primitiva divisione, dovevano appartenere
al secondo periodo, e nella seconda ne sono esclusi.
mentre Stava bene alie Osservazioni di sottacerli, e
per la Memoria formano un periodo apparte, senza
farne nome, menzionato ne' suoi írutti a pag. 7. Le
Osservazioni qui pare vogliano deputare quei due se-
coli al primo periodo, contro la divisione da prima
stabilita, e il tempo precedente al secolo XII sorvolano,
come oscuro e buio; per la Memoria invece, quei due
secoli sono il caposaldo, a cui è fortemente raccoman-
data, e il fondamento di bronzo su di cui poggia, e
da cui quelle cercano di allontanarla ; si vedrá tosto
con quale risultato.
A conferma del fiore dell' alfabeto glagolito le
Osservazioni accennano al grande numero di manoscritti,
rimastici dal secondo periodo, chiamano in testimo-
nianza il chiarissimo prof. Jugic nella sua opera Pri-
mjeri starohrv. jezika, II. e poi soggiungono contro
la Memoria : „Dell' essersi poi nell' época posteriore
„tanto limitata la liturgia slava, e riparata come in un
„eantuccio, non è colpevole la scrittura glagolita, o,
„come alcuni amano osservare, la diffieoltà della let-
„tura; ma secondo i dati storici indubbiamente è da
„ascriversi a circostanze esteriori, congiunte all' ignavia
„dei saeerdoti, il regresso e il poco men che completo
„esterminio della liturgia slava". (Oss. p. 7). — II passo
della Memoria (pag. 7), a cui questa confutazione si
riferisce, riguarda appunto quei due secoli dimenticati,
di cui sopra, come lo prova 1' accenno alia morte di
s. Metodio, da cui incominciano a contarsi, ed alia
persecuzione della liturgia, che in quelli infieriva. Ivi
parla della letteratura slava antica, fra quelli che ri-
masero fedeli all' alfabeto glagolito, attribuendo a questo
in ció iina qualche injluenza, mentre le Ostervazioni
vi contropongono la letteratura antica croata volgaro
fiorita dal XII secolo in poi ;e quella qualche influenza
traducono in colpa, come hanno prima chiamato cate-
górica affermazione, ció che non 6 se non un'opinione,
e che a questo passo pure si riferisce. Questi scam-
biamenti di tempi, di oggetti, di parole, non sono certo
atti a chiarire, nè con essi si puó discutere e confu-
tare lü inesattezze come le Osservazioni nell* introduzione
si propongono di fare ; donde derivino, io non voglio
investigare, ma non son certo un segno della forza
degli argomenti che si producono.
L' osservazioe che succédé alia precedente, quanto
riguarda la sua forma, ô assolutamente indiscutibile.
La Memoria a pag. 8 scriveva : „11 glagolito ancora
„vivente únicamente in Dalmazia risale tutt' al piü
„all' XI secolo. Come nella lingua latina era invalsa
„la sostituzione dei caratteri angolari o gotici alia
„scrittura rotonda o romana, cosi crcdettcro forse i sa-
eerdoti slavi di quell' época di nobiliture o rendere
„piü accetta la propria, convertendo il carattere rotondo
„di s. Cirillo in un angelare, il quale, se ha conserVato
„i segni del primitivo, ne ha ruutato il tipo e difficul-
„tata la lettura, come il carattere gotico diííiculta la
„lettura de! latino". — Le Osservazioni invece a pag. 8
